ستون‌ها یکی از ارکان اصلی ساختمان بوده که وظیفه اصلی آن‌ها تحمل بارها می‌باشد. جهت ریختن ستون‌ها در ابعاد و ارتفاع‌های مختلف از دستگاهی به نام ستون ریز استفاده می‌کنند؛ اما ستون ریز چیست؟ ستون ریزها بتن را به‌صورت مکانیزه با استفاده از یک باکت متحرک بر روی ریل که توسط سیم بکسل به قرقره و سپس الکتروموتور متصل شده است، در ارتفاع موردنیاز بالا برده و عمل پرکردن قالب‌های ستون را انجام می‌دهد. عملکرد ستون ریزها تا حد زیادی به بالابرها شباهت داشته با این تفاوت که حرکت باکت ستون ریز به‌صورت شیب‌دار است.
درگذشته عمل ریختن ستون‌ها به‌صورت دستی انجام می‌پذیرفت و اپراتور مجبور بود بتن را با استفاده از مخزنی تا ارتفاع موردنیاز حمل کند، البته این روش هنوز هم در پروژه‌های کوچک و ستون‌های با ارتفاع کم کاربرد دارد، اما پایین بودن ایمنی و به‌هم‌خوردن دانه‌بندی بتن یکی از معایب اصلی این روش است.
همچنین در روش دستی از لوله و قیف برای جلوگیری از جداشدن دانه‌های بتن استفاده می‌شود و در واقع رعایت این نکته یکی از امور ضروری کار با ستون ریز دستی است.
اما با به‌وجودآمدن ستون ریز، عملیات پرکردن قالب‌های ستون بسیار سهل، آسان و ایمن شده و دیگر نیازی به حمل بتن تا محل ریختن ستون توسط اپراتور نیست، در نتیجه سرعت عملیات بسیار افزایش پیدا کرده و خطرات و حوادث ناشی از بتون‌ریزی به روش دستی به طرز چشم‌گیری کاهش پیدا یافته است.
ویژگی‌های یک ستون ریز ایدئال
- دارای سرعت مناسب و ایمنی بالا باشد تا عملیات با سرعتی ایدئال و ضریب اطمینانی بالا انجام گیرد.
- دارای الکتروموتوری باقدرت و توان مناسب باشد تا حمل باکت به ارتفاع موردنظر به‌راحتی صورت گیرد.
- ضریب اطمینان و ایمنی بالایی داشته باشد و خطر سقوط باکت در آن وجود نداشته باشد.
- دارای سیم‌بکسلی با ضخامت مناسب باشد تا در هنگام کار دچار پارگی نگردد.
- مونتاژ و دمونتاژ دستگاه در مکان‌های مختلف راحت باشد.
کاربردهای ستون ریز
۱- جهت پرکردن ستون‌ها با پهنای مختلف از ارتفاع ۲ تا ۷ متر
۲- جهت بتن‌ریزی در قالب‌های ستون و دیوارهای برشی
۳- جهت جلوگیری از جداشدگی بتن در ستون‌ها تا ارتفاع ۷ متر
نکته: در ارتفاع‌های بیشتر از ۷ متر توصیه برای ستون ریز از پمپ‌های بتن استفاده کنید تا با استفاده از فشار پمپ از مشکل جداشدگی دانه‌های بتن در ارتفاع بالا جلوگیری به عمل آید.
مراحل ریختن ستون با استفاده از ستون ریز
۱- آرماتوربندی
جهت آرماتوربندی باید میل‌گردها یا خاموت‌ها را به‌وسیله دستگاه میل‌گرد بر در اندازه‌های موردنظر برش و خم داده و در کنار هم قرارداد تا ساختار داخلی ستون شکل بگیرد.
۲- بستن قالب‌های ستون
پس از ایجاد آرماتورها نوبت به بستن قالب‌های ستون به‌دور آرماتورها می‌گردد. قالب‌های ستون با استفاده از پین و گوه به یکدیگر متصل می‌شوند.
۳- تراز کردن قالب‌های ستون ریز
پس از قالب‌بندی باید از تراز بودن قالب مطمئن شد، این عمل به‌وسیله بستن ریسمان‌هایی به‌صورت عمودی به قالب و اندازه‌گیری فاصله ابتدا و انتهای قالب انجام می‌شود.
۴- بتن‌ریزی در داخل ستون
پس از تراز نمودن و آماده‌سازی قالب باید عمل پرکردن قالب‌های ستون با بتن را انجام داد که این عمل با استفاده از ستون ریز انجام می‌گیرد.
در بتن‌ریزی داخل ستون‌ها با استفاده از ستون ریز رعایت موارد زیر الزامی است:
۱- جهت بتن‌ریزی ستون‌ها معمولاً بتن به‌وسیله بتونیر یا میکسر در محل ساخته یا حمل می‌گردد، دقت کنید که به‌هیچ‌وجه بدون مشورت با مهندس ناظر به بتن آماده آب اضافه نکنید.
۲- هنگام خروج بتن از بتونیر معمولاً بتنی که در ابتدا تخلیه می‌شود فاقد دانه‌بندی، تراکم و مقاومت مناسب است از این بتن در ستون‌ریزی استفاده ننمایید.
۳- حتماً در بتن‌ریزی باید از دستگاه ویبراتور شیلنگی استفاده شود تا حباب‌ها و آب‌های اضافی بتن گرفته شده و بتنی با مقاومت و تراکم بالا دست پیدا نمود.
۴- پس از اتمام ویبره کردن بتن باید قالب‌ها را بار دیگر تراز و شاقول نمود چون تنظیمات آن‌ها در اثر ارتعاش به هم می‌خورد.
۵- پس از بازکردن قالب‌های ستون باید دور ستون‌های ریخته شده را با گونی پیچید و آب‌پاشی نمود. عمل آب‌پاشی بدون گونی به دلیل سطح مقطع بالای ستون هیچ تأثیری ندارد در نتیجه عمل گونی پیچی الزامی است.
تعمیر و نگهداری ستون ریز
۱- موتور دستگاه به‌صورت دوره‌های 6 ماهه بازدید و سرویس گردد.
۲- سیم بکسل دستگاه به‌صورت دوره‌ای چک گردد تا فاقد هرگونه زدگی، پارگی یا آسیب‌دیدگی باشد.
۳- تمامی قسمت‌های دستگاه به‌صورت دوره‌ای چک و سرویس گردد تا فاقد هرگونه عیب یا نقص باشد.
نکات ایمنی در هنگام استفاده از ستون ریز
۱- از حمل بار بیشتر از ظرفیت دستگاه جدا خودداری نمایید.
۲- در شرایط نامناسب آب‌وهوایی همچون باد و طوفان از دستگاه استفاده نکنید چون تعادل دستگاه به‌هم‌خورده و امکان سقوط باکت وجود دارد.
۳-به‌هیچ‌وجه زیر دستگاه ستون ریزی که در حال حمل بار است نایستید چون در صورت سقوط باکت حوادث جبران‌ناپذیری روی خواهد داد.
