بدون شک می‌توان گفت بتن ضروری‌ترین نوع مصالح برای انواع ساخت و ساز است که امروزه در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد، این ماده سخت و مقاوم که از ترکیب مواد مختلفی از جمله سیمان، سنگدانه، آب، شن و ماسه و غیره تولید می‌شود انواع مختلفی دارد که از ترکیب و اضافه و کم کردن برخی مواد افزودنی به دست می‌آید. امروزه انواع بتن‌ها را می‌توان براساس معیارهای مختلفی مانند شدت مقاومت، محل کاربرد، طرح اختلاط، واکنش‌های هیدراتاسیون و غیره طبقه بندی کرد. هر نوع بتن برای مورد خاصی به کار می‌رود، حتی بتن‌هایی وجود دارد که برای استفاده در زیر آب مناسب است بنابراین شناخت اینکه چند نوع بتن داریم و هر کدام مناسب چه کاری است برای کسانی که با این موضوع سروکار دارند امری ضروری است بنابراین در ادامه به بررسی انواع بتن و ویژگی‌های هر یک خواهیم پرداخت.
انواع بتن کدام است؟
اگر بخواهیم درست گفته باشیم در حدود ۲۳ نوع بتن وجود دارد؛ تفاوت این بتن‌ها در میزان ترکیبات آن‌ها است، برخی دارای افزودنی‌هایی هستند و برخی دیگر فاقد این مواد هستند. هر یک از انواع بتن توسط آیین نامه بتن ایران (آبا) معرفی و شرایط استاندارد برای هر یک معرفی شده است، البته این امر مخصوص ایران نیست بلکه در تمام دنیا آیین‌نامه‌هایی برای تهیه بتن وجود دارد و می‌توان گفت بیشتر این قوانین در دنیا یکسان است. آماده سازی و تهیه بتن باید توسط مهندسان متخصص در این امر انجام گیرد. در ادامه به بررسی مهمترین انواع بتن و ویژگی‌های هر یک خواهیم پرداخت.
۱- بتن معمولی
اولین نوع بتن که اتفاقا مصرف زیادی دارد، بتن معمولی است که از سیمان پرتلند، آب، شن و ماسه تشکیل شده و برای مصارف مختلفی از جمله کارهای ساختمانی و راه‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این بتن هم می‌توان به صورت آرماتوردار و هم بدون آن بهره برد. نسبت اختلاط ترکیبات این نوع بتن یعنی، شن و ماسه و سیمان ۱:۱:۲ بوده و این میزان تا ۱:۳:۶ قابل تغییر است. در ترکیبات این بتن از سنگدانه نیز استفاده می‌شود. زمان گیرایی و سخت شدن اولیه بتن معمولی از ۳۰ تا ۹۰ دقیقه متغیر است و این بستگی به نوع سیمان به کار رفته در بتن دارد.
۲- بتن مسلح یا بتن آرمه
زمانی که بتن معمولی را با تجهیزات تسیلح کنند مقاوم کنند به آن بتن مسلح گفته می‌شود. این بتن تحمل کنش‌های کششی را دارا بوده و بسیار مقاوم است. علت اصلی مسلح کردن بتن در واقع همین توان بتن در برابر تنش‌ها و کنش‌های کششی است؛ برای این کار از میلگردهای فولادی به صورت شبکه‌ای در بتن استفاده می‌شود.
۳- بتن پیش تنیده
در این نوع بتن بخش‌هایی از میلگردهای داخل بتن که قرار است تحت تنش کششی و فشار قرار بگیرند از قبل این فشار و کشش به آن‌ها وارد شده و بعد از اینکه بتن ریزی انجام شد دچار کشش دوباره نخواهند شد. در این حالت مقاومت بتن افزایش یافته و احتمال ایجاد ترک‌ها در بتن کاهش پیدا می‌کند. از بتن پیش تنیده برای کارهای بزرگ مثل پل‌سازی و ساختمان‌هایی که بار سنگینی روی آن قرار می‌گیرد استفاده می‌شود.
۴- بتن پیش ساخته
بتن را هم می‌توان در محل اجرای پروژه ساخت و هم می‌توان از کارخانه‌های بتن‌سازی به صورت آماده خریداری کرد، بتن پیش ساخته در کارخانه و با استانداردهای خود ساخته شده و در محل اجرای پروژه مونتاژ می‌شود. به عنوان مثال می‌توان به بلوک‌های بتنی، دیوار، پله، تیرهای بتنی و غیره اشاره کرد. برای کارهایی که سرعت در آن اهمیت بالایی دارد، استفاده از این نوع بتن بسیار مناسب است.
۵- بتن سبک
در ترکیبات این نوع بتن، از دانه‌های پومیس استفاده شده که حجم آن بالا اما وزن آن پایین است. معمولا هر نوع بتنی که وزن آن کمتر از ۱۹۲۰ کیلوگرم در هر متر مکعب باشد را بتن سبک می‌گویند. به جای سنگدانه‌های سنگین از سنگ پا، پوکه و پرلیت استفاده می‌کنند. این نوع بتن می‌توان به‌گونه‌ای ساخته شود که در آب شناور باشد، از بتن سبک برای عرشه پل‌ها، ایجاد سقف کاذب، نماسازی‌های مختلف و دیوارهای جداکننده استفاده می‌شود.
۶- بتن سنگین
زمانی که وزن بتن بین ۳ تا ۴ هزار کیلوگرم بر متر مکعب باشد به آن بتن سنگین گفته می‌شود، در این نوع بتن سنگدانه‌ها سنگین‌تر است حتی برای ایجاد وزن بیشتر سنگ خرده‌های مانند باریوت نیز در آن استفاده می‌شود. مقاومت این نوع بتن در برابر اشعه‌ها بالا است برای همین در نیروگاه‌های اتمی که دارای تابش‌های اتمی هستند مورد استفاده قرار می‌گیرند. گفتنی است در ترکیبات این نوع بتن تکه‌های ریزی شبیه به شن و ماسه نیز وجود دارد علاوه بر این، مقادیری چدن و سولفات نیز در آن وجود دارد که عامل اصلی در برابر پرتوهای خطرناک همین موارد است.
۷- بتن حباب دار یا هوادار
برای وقتی که می‌خواهیم از بتن در هوای منجمد استفاده کنیم باید مقداری هوا داخل بتن وجود داشته باشد، برای همین بتن حباب دار یا هوادار که دارای ۳ تا ۶ درصد هوای حبس شده است برای این کار مناسب است. برای اینکه بتن حباب دار شود از الکل، اسید چرب و رزین استفاده می‌کنند.
۸- بتن آماده
به جای اینکه بتن در محل اجرای پروژه ساخته شود می‌توان بتن آماده را از کارخانه سفارش داد تا با استفاده از تراک میکسر به محل پروژه انتقال داده شود. در این حالت دیگر از دردسرهای ساخت بتن خبری نیست. کیفیت این بتن از بتنی که در محل ساخته می‌شود بالاتر است و تمام استانداردهای ساخت بتن روی آن رعایت شده است.
۹- بتن پلیمری
در این نوع بتن به جای سیمان از پلیمرها برای چسبندگی استفاده شده به این جهت تمام حفره‌ها و منافذ بین سنگدانه‌ها پر می‌شود.
۱۰- بتن مقاومت بالا
برای اینکه مقاومت بتن افزایش یابد نسبت آب به سیمان را کمتر می‌گیرند تا مقاومت بتن افزایش یابد. مقاومت این نوع بتن بالاتر از ۴۰MPa است.
۱۱- بتن شاتکریت
بتن شاتکریت در واقع یک بتن متفاوت نیست بلکه نحوه پاشیدن این بتن متفاوت است و از طریق نازل با فشار هوا روی قسمت مورد نظر پاشیده خواهد شد برای همین فشرده سازی بتن بیشتر صورت می‌گیرد.
۱۲- بتن خود متراکم
این نوع بتن بسیار روان است و بدون نیاز به هیچ کار اضافی و تنها با وزن خود در منافذ مختلف نفوذ کرده و بعد از بتن ریزی نیز نیازی به انجام ویبره با شیلنگ ویبراتور نیست. روان بودن این بتن به دلیل نسبت زیاد آب به سیمان نیست؛ چراکه این کار مضرات بسیاری برای بتن در بر دارد بلکه این کار با اضافه کردن برخی افزودنی‌های روان‌کننده صورت می‌گیرد.
۱۳- بتن غلتکی
اسلامپ بتن غلتکی صفر است به این معنی که با استفاده از ارتعاش و غلتک باید آن را سفت کرد.
۱۴- بتن نفوذپذیر
طراحی این نوع بتن به گونه‌ای است که آب از آن عبور می‌کند که برای سنگ فرش پیاده‌روها و خیابان‌ها مناسب است. در اماکنی که احتمال بارندگی و سیل زیاد است از این بتن استفاده می‌کنند تا آب به داخل آن نفوذ کرده و به حوضچه‌های زیرزمینی منتقل شود.
۱۵- بتن مکیده
برای به دست آوردن بتن مکیده ابتدا نسبت آب به سیمان را زیاد گرفته و بعد از بتن ریزی، آب به وسیله دستگاه‌های مکنده کشیده می‌شود با این کار بتن ریخته شده سریعتر آماده و خشک می‌شود و مقاومت آن نیز تا ۳۰ درصد افزایش می‌یابد.
علاوه بر موارد بالا بتن‌های دیگری نیز وجود دارد مثل بتن شیشه‌ای، بتن کریستالی، بتن آسفالتی، بتن آهکی، بتن کوبیده شده و غیره اما مهمترین بتن‌هایی که استفاده بیشتری در ساخت و ساز دارند مواردی است که در بالا به آن‌ها اشاره شد، هر یک از این بتن‌ها ترکیبات خاصی داشته و برای کارها و پروژه‌های مختلفی به کار می‌آید. بنابراین باید طبق استاندارد عمل کرده و زیر نظر مهندس ناظر اقدام به تولید انواع بتن کرد.
برای مطالعه بیشتر:
which type of concrete would be most suitable for your building or construction activity
