امروز می‌خواهیم درباره بتنی توضیح دهیم که تقریباً در تمام پروژه‌های بتن‌ریزی استفاده می‌شود به نام بتن مِگر یا بتن پوششی که اگر بخواهیم خلاصه بگوییم، پیش نیازی ضروری برای انجام بتن‌ریزی‌های اصلی است. همین ابتدا بگذارید تلفظ بتن مگر را یاد بگیریم، شاید اگر کسی نام این بتن را نشنیده باشد، آن را بتن مَ گَ ر بخواند که اشتباه است، این جمله را بخوانید «همه افراد مشمول قانون X می‌شوند، مگر افراد مسن و ازپاافتاده!» تلفظ صحیح بتن مگر، متفاوت با این مگری است که در جمله آورده شده است، تلفظ صحیح آن به این شکل است که روی حرف م علامت فتحه دارد و دو حرف دیگر آن یعنی گ و ر ساکن است. حالا که با تلفظ این بتن آشنا شدید، برویم سراغ اصل مطلب و اینکه بدانیم بتن مگر چیست؟
بتن مگر چیست؟
شما اگر بخواهید دیوارهای خانه را رنگ کنید ابتدا چه‌کار می‌کنید؟ آیا در همان مرحله اول سطل رنگ را برداشته و با قلم‌مو شروع به رنگ کردن می‌کنید؟ یا اینکه ابتدا بتونه‌کاری می‌کنید تا ترک‌ها، شیارها، حفره‌ها و قسمت‌های خراب را ترمیم کنید. بعد از آن اقدام به سمباده‌کاری می‌کنید تا سطح دیوار کاملاً صاف و یکدست شود و بعدازاین کارها است که نوبت به زدن رنگ آستر می‌رسد.
برای بتن کاری هم، به‌ویژه پروژه‌های کفسازی، اجرای فونداسیون و آرماتوربندی، ابتدا نیاز است تا بستر کار آماده شود. این بستر با استفاده از بتن مگر آماده می‌شود، برای همین به آن بتن پوششی می‌گویند. در زبان انگلیسی به این بتن Lean Concrete گفته می‌شود. Lean یعنی لاغر، بنابراین اگر جایی شنیدید که برخی از عبارت «بتن لاغر» استفاده می‌کنند، نیز بدانید که منظور آن‌ها همین بتن مگر یا پوششی است.
در واقع لایه‌ای که به‌وسیله بتن مگر ایجاد می‌شود، نازک (یا لاغر) است و صرفاً به جهت آماده‌سازی بستر از آن استفاده می‌کنند. پس اگر به شما گفتند بتن مگر را تعریف کنید می‌توانید بگویید «بتنی که میزان سیمان کمتری در آن استفاده شده و ضخامت آن نیز کم بوده و برای بسترسازی عملیات بتن‌ریزی در اجرای فونداسیون و آرماتوربندی به کار گرفته می‌شود.»
با این تعاریف حالا می‌توانیم بیشتر درباره خصوصیات بتن مگر توضیح دهیم.
خصوصیات بتن مگر و کاربردهای آن
اولین و مهم‌ترین نکته‌ای که درباره خواص بتن مگر باید به آن اشاره کنیم، عیار پایین آن است. اگر در سایر بتن‌ها میزان سیمان در هر مترمکعب بالای 200 کیلوگرم است، در بتن مگر یا پوششی این میزان تنها 100 تا 150 کیلوگرم در هر مترمکعب است که این میزان باتوجه‌به نوع پروژه مشخص می‌شود. اگر متوجه شده‌اید که عیار بتن مگر چقدر است، باید علت آن را هم بدانید.
علت پایین بودن عیار بتن مگر
حتماً اگر در زمینه ساختمان‌سازی سررشته داشته باشید، نام دوغاب را شنیده‌اید، ماده‌ای بسیار رقیق که از ترکیب آب و آهک ساخته شده و به‌منظور آب‌بندی کردن کف قسمت‌های مختلف خانه اعم از آشپزخانه، سرویس بهداشتی و غیره از آن استفاده می‌شود. بتن مگر تقریباً یک نوع دوغاب است، یعنی میزان آب بیشتری دارد و رقیق است. برای همین لازم است که سیمان کمتری در آن استفاده شود.
علت رقیق بودن بتن مگر چیست؟
کم‌عیار بودن بتن مگر که باعث رقیق شدن آن می‌شود، دلایل مختلفی دارد که در زیر به آن‌ها اشاره کردهایم:
علت اول- مانع نفوذ سیمان به خاک می‌شود
در اجرای بتن مگر، اگر قرار باشد سیمان به خاک نفوذ کند، در واقع این لایه دیگر کارایی نخواهد داشت، چون استحکام لازم را از دست می‌دهد.
علت دوم- جلوگیری از نفوذ آب به داخل خاک
همان گونه که نباید سیمان به خاک نفوذ کند، آب بتن مگر هم نباید به خاک نفوذ داشته باشد.
علت سوم- هم سطح و تراز کردن بستر خاک
ما می‌خواهیم با استفاده از بتن مگر یا بتن پوششی، سطح صاف و یکدست ایجاد کنیم تا عملیات‌های بعدی را انجام دهیم.
علت چهارم- افزایش مقاومت خاک برای بالا بردن استحکام سازه
ممانند همان موضوع رنگ‌کاری، بلافاصله بعد از خاک‌برداری و گودبرداری نمی‌توان، فونداسیون را اجرا کرد بلکه نیاز است یک‌لایه ایجاد شود تا فونداسیون روی آن قرار بگیرد.
علت پنجم- پر کردن فضاهای خالی خاک
حتی اگر با استفاده از دستگاهی مثل انواع کمپکتور سطح خاک را کاملاً فشرده و صاف کنیم، بازهم این سطح نیاز به تراز کردن دارد و این کار تنها با استفاده از بتن مگر امکان‌پذیر است.
علت ششم- عایق بندی مناسب برای جلوگیری از ورود حشرات موذی به فوندانسیون
خاک محل زندگی بسیاری از حشرات و جانوران ریز است، بنابراین بین خاک و فونداسیون باید یک‌لایه جداکننده قرار بگیرد تا این حیوانات نتوانند وارد فونداسیون شود و این لایه همان بتن مگر است.
در چه پروژه‌هایی از بتن مگر استفاده می‌شود؟
همان گونه که گفتیم این بتن بیشتر برای کفسازی مناسب است، بنابراین هر نوع سازه‌ای اعم از ساختمان‌ها، برج‌ها، سوله‌ها و غیره که در آن کفسازی انجام می‌شود باید یک‌لایه بتن مگر در آن ریخته شود.
به جز ساختمان‌سازی، از بتن مگر در پروژه‌های راه‌سازی و جاده‌سازی نیز استفاده می‌شود.
نکات مهم در هنگام اجرای بتن مگر
نکات زیادی درباره اجرای این بتن باید در نظر گرفته شود اما سه نکته مهمی که در این باره باید بدانید موارد زیر است:
- حتماً قبل از اجرای بتن، سطح خاک باید خیس شود تا آب بتن مگر به خاک جذب نشود
- بعد از اجرای بتن، سطح بتن نیز باید مرطوب شود تا از ترک‌های احتمالی جلوگیری به عمل آید
- حداقل 24 ساعت بعد از اجرای بتن مگر، می‌توان عملیات کفسازی و اجرای فونداسیون را شروع کرد.
- برای ساختن بتن مگر باید از دستگاه بتونیر استفاده کنید.
