امروز می‌خواهیم درباره بتنی توضیح دهیم که تقریبا در تمام پروژه‌های بتن‌ریزی استفاده می‌شود به نام بتن مِگر یا بتن پوششی که اگر بخواهیم خلاصه بگوییم، پیش نیازی ضروری برای انجام بتن ریزی‌های اصلی است. همین ابتدا بگذارید تلفظ بتن مگر را یاد بگیریم، شاید اگر کسی نام این بتن را نشینده باشد، آنرا بتن مَ گَ ر بخواند که اشتباه است، این جمله را بخوانید «همه افراد مشمول قانون X می‌شوند، مگر افراد مسن و از پا افتاده!» تلفظ صحیح بتن مگر، متفاوت با این مگری است که در جمله آورده شده است، تلفظ صحیح آن به این شکل است که روی حرف م علامت فتحه دارد و دو حرف دیگر آن یعنی گ و ر ساکن است. حالا که با تلفظ این بتن آشنا شدید، برویم سراغ اصل مطلب و اینکه بدانیم بتن مگر چیست؟
بتن مگر چیست؟
شما اگر بخواهید دیوارهای خانه را رنگ کنید ابتدا چکار می‌کنید؟ آیا در همان مرحله اول سطل رنگ را برداشته و با قلمو شروع به رنگ کردن می‌کنید؟ یا اینکه ابتدا بتونه‌کاری می‌کنید تا ترک‌ها، شیارها، حفره‌ها و قسمت‌های خراب را ترمیم کنید. بعد از آن اقدام به سمباده‌کاری می‌کنید تا سطح دیوار کاملا صاف و یکدست شود و بعد از این کارها است که نوبت به زدن رنگ آستر می‌رسد.
برای بتن کاری هم، به ویژه پروژه‌های کفسازی، اجرای فوندانسیون و آرماتور بندی، ابتدا نیاز است تا بستر کار آماده شود. این بستر با استفاده از بتن مگر آماده می‌شود، برای همین به آن بتن پوششی می‌گویند. در زبان انگلیسی به این بتن Lean Concrete گفته می‌شود. Lean یعنی لاغر، بنابراین اگر جایی شنیدید که برخی از عبارت «بتن لاغر» استفاده می‌کنند، نیز بدانید که منظور آن‌ها همین بتن مگر یا پوششی است.
در واقع لایه‌ای که به وسیله بتن مگر ایجاد می‌شود، نازک (یا لاغر) است و صرفا به جهت آماده‌سازی بستر از آن استفاده می‌کنند. پس اگر به شما گفتند بتن مگر را تعریف کنید می‌توانید بگویید «بتنی که میزان سیمان کمتری در آن استفاده شده و ضخامت آن نیز کم بوده و برای بسترسازی عملیات بتن ریزی در اجرای فوندانسیون و آرماتوربندی به کار گرفته می‌شود.»
با این تعاریف حالا می‌توانیم بیشتر درباره خصوصیات بتن مگر توضیح دهیم.
خصوصیات بتن مگر و کاربردهای آن
اولین و مهم‌ترین نکته‌ای که درباره خواص بتن مگر باید به آن اشاره کنیم، عیار پایین آن است. اگر در سایر بتن‌ها میزان سیمان در هر متر مکعب بالای 200 کیلوگرم است، در بتن مگر یا پوششی این میزان تنها 100 تا 150 کیلوگرم در هر متر مکعب است که این میزان با توجه به نوع پروژه مشخص می‌شود. اگر متوجه شده‌اید که عیار بتن مگر چقدر است، باید علت آن را هم بدانید.
علت پایین بودن عیار بتن مگر
حتما اگر در زمینه ساختمان‌سازی سررشته داشته باشید، نام دوغاب را شنیده‌اید، ماده‌ای بسیار رقیق که از ترکیب آب و آهک ساخته شده و به منظور آب‌بندی کردن کف قسمت‌های مختلف خانه اعم از آشپزخانه، سرویس بهداشتی و غیره از آن استفاده می‌شود. بتن مگر تقریبا یک نوع دوغاب است، یعنی میزان آب بیشتری دارد و رقیق است. برای همین لازم است که سیمان کمتری در آن استفاده شود.
علت رقیق بودن بتن مگر چیست؟
کم عیار بودن بتن مگر که باعث رقیق شدن آن می‌شود، دلایل مختلفی دارد که در زیر به آن‌ها اشاره کردهایم:
علت اول- مانع نفوذ سیمان به خاک می‌شود
در اجرای بتن مگر، اگر قرار باشد سیمان به خاک نفوذ کند، در واقع این لایه دیگر کارایی نخواهد داشت، چون استحکام لازم را از دست می‌دهد.
علت دوم- جلوگیری از نفوذ آب به داخل خاک
همانگونه که نباید سیمان به خاک نفوذ کند، آب بتن مگر هم نباید به خاک نفوذ داشته باشد.
علت سوم- هم سطح و تراز کردن بستر خاک
ما می‌خواهیم با استفاده از بتن مگر یا بتن پوششی، سطح صاف و یکدست ایجاد کنیم تا عملیات‌های بعدی را انجام دهیم.
علت چهارم- افزایش مقاومت خاک برای بالا بردن استحکام سازه
مانند همان موضوع رنگ‌کاری، بلافاصله بعد از خاکبرداری و گودبرداری نمی‌توان، فوندانسیون را اجرا کرد بلکه نیاز است یک لایه ایجاد شود تا فوندانسیون روی آن قرار بگیرد.
علت پنجم- پر کردن فضاهای خالی خاک
حتی اگر با استفاده از دستگاهی مثل انواع کمپکتور سطح خاک را کاملا فشرده و صاف کنیم، باز هم این سطح نیاز به تراز کردن دارد و این کار تنها با استفاده از بتن مگر امکان‌پذیر است.
علت ششم- عایق بندی مناسب برای جلوگیری از ورود حشرات موذی به فوندانسیون
خاک محل زندگی بسیاری از حشرات و جانوران ریز است، بنابراین بین خاک و فوندانسیون باید یک لایه جداکننده قرار بگیرد تا این حیوانات نتوانند وارد فوندانسیون شود و این لایه همان بتن مگر است.
در چه پروژه‌هایی از بتن مگر استفاده می‌شود؟
همانگونه که گفتیم این بتن بیشتر برای کفسازی مناسب است، بنابراین هر نوع سازه‌ای اعم از ساختمان‌ها، برج‌ها، سوله‌ها و غیره که در آن کفسازی انجام می‌شود باید یک لایه بتن مگر در آن ریخته شود.
به جز ساختمان‌سازی، از بتن مگر در پروژه‌های راهسازی و جاده‌سازی نیز استفاده می‌شود.
نکات مهم در هنگام اجرای بتن مگر
نکات زیادی درباره اجرای این بتن باید در نظر گرفته شود اما سه نکته مهمی که در این باره باید بدانید موارد زیر است:
- حتما قبل از اجرای بتن، سطح خاک باید خیس شود تا آب بتن مگر به خاک جذب نشود
- بعد از اجرای بتن، سطح بتن نیز باید مرطوب شود تا از ترک‌های احتمالی جلوگیری به عمل آید
- حداقل 24 ساعت بعد از اجرای بتن مگر، می‌توان عملیات کفسازی و اجرای فوندانسیون را شروع کرد.
- برای ساختن بتن مگر باید از دستگاه بتونیر استفاده کنید.
