آیا بتن یخ میزند؟ اگر می‌خواهید پاسخ این سوال را بدانید تا انتهای این مطلب را بخوانید، کل این مطلب درباره موضوعی به نام یخ زدن بتن است! اینکه بتن در چه دمایی یخ میزند و اینکه از کجا بفهمیم بتن یخ زده و مطالبی شبیه به این را در این مطلب پاسخ خواهیم داد. اما قبل از ورود به بحث، باید بدانید بتن هم با موادی مثل سیمان و سنگدانه‌ها و آب و برخی مواد افزودنی ساخته می‌شود، پس امکان یخ زدن آن وجود دارد. بنابراین اینکه آیا بتن یخ میزند یا نه مشخص است! هرچیزی که دارای آب باشد، امکان یخ زدن هم دارد. با این اوصاف می‌توانیم به سراغ پاسخ به بقیه پرسش‌ها و راهکارهای حل مشکل یخ زدن برویم.
چه چیزی باعث یخ زدن بتن می‌شود؟
در دنیا اصول و آیین‌نامه‌های مختلفی برای جلوگیری از یخ زدن بتن در هنگام ساخت تا اجرای آن وجود دارد. اگر بخواهیم خیلی خلاصه فرآیند یخ زدن بتن را توضیح دهیم می‌توان به یک رابطه اشاره کرد. در این رابطه، هرچه دمای هوا کاهش پیدا کرده و سردتر شود، سرعت واکنش آب با سیمان کندتر می‌شود و هرچه این واکنش کندتر شود، زمان گیرایی بتن بیشتر می‌شود:
کاهش دمای هوا = کاهش واکنش سیمان با آب = افزایش زمان گیرایی بتن
اگر بتن یخ بزند چه اتفاقی می‌افتد؟
بتن خراب می‌شود! چراکه تمام هستی بتن به مقاومت آن است و با یخ زدگی در هنگام بتن ریزی، باید قید مقاومت بتن را بزنید! در مباحث فیزیکی، وقتی آب یخ میزند، منبسط می‌شود، این اتفاق در بتن هم رخ می‌دهد، یعنی آب داخل بتن منبسط شده و بعد از اینکه یخ زدگی برطرف شود، حفره‌هایی داخل بتن ایجاد شده است که این حفره‌ها، مقاومت بتن را کاهش می‌دهد یا بتن ترک خورده و پوک می‌شود.
اگر مطالب قبلی ابزارینو را خوانده باشید، یکی از اصلی‌ترین دلایل استفاده از شیلنگ ویبراتور در هنگام بتن‌ریزی را این مورد عنوان کرده بودیم که با استفاده از این دستگاه، حباب‌ها و خلل و فرج‌های به وجود آمده در بتن را خالی می‌کردیم. یعنی اهمیت از بین بردن حباب‌های داخل بتن اینقدر اهمیت دارد که برای آن یک دستگاه مجزا وجود دارد، در حالی که وقتی بتن یخ میزند، برعکس این موضوع اتفاق می‌افتد. البته یکی از راه‌های جلوگیری از یخ زدن بتن نیز ویبره صحیح آن است که در ادامه توضیح خواهیم داد.
بتن در چه دمایی یخ میزند؟
اینکه در چه دمایی راهکارهای جلوگیری از یخ زدن بتن را اجرا کنیم خیلی مهمتر از این سوال است که بتن در چه دمایی یخ میزند! یا بتن در چه هوایی یخ میزند. در واقع اگر بتن یخ بزند، کار از کار گذشته، پس باید به فکر پیشگیری از این مشکل باشید که برای آن معیارهایی در نظر گرفته شده که اگر هوا چند درجه بود، اقدامات لازم برای جلوگیری از یخ زدن بتن را انجام دهید.
دو روش برای پیشگیری از این موضوع وجود دارد، یک روش سنتی و یک روش جدید، روش سنتی روی یک درجه سانتیگراد خاصی تمرکز کرده که اگر هوا به این درجه رسید چه کارهایی انجام دهید، اما در روش جدید نرخ ثابت دمایی وجود ندارد بلکه متغیرهای مختلفی برای آن درنظر گرفته شده که بهتر و دقیق‌تر است. در زیر ما به هر دو روش اشاره کرده‌ایم:
روش سنتی محاسبه دمای هوا برای پیشگیری از یخ زدن بتن
همانطور که گفتیم در این روش یک نرخ ثابت دمایی در نظر گرفته شده و می‌گوید اگر هوا به این درجه رسید، چراغ هشدار خودتان را باید روشن کنید! این نرخ در آیین نامه بتن ایران (آبا) 2 درجه سانتیگراد است. این روش مشکلاتی به همراه داشت، چراکه ممکن بود حتی در دمای 10 درجه هم بتن یخ بزند! پس خیلی دقیق نبود. هرچند می‌توان به عنوان یک ملاک و معیار همچنان از آن استفاده کرد اما بهتر است از روش جدیدی که در آیین نامه بتن ایران ذکر شده پیروی کنید که در زیر توضیح داده شده است.
روش جدید محاسبه دمای هوا برای پیشگیری از یخ زدن بتن
در روش جدید چند فاکتور در کنار هم عنوان شده است که با در نظر گرفتن آن‌ها، می‌توان شرایط پیشگیری از یخ زدن بتن را فراهم کرد، این شرایط عبارتند از:
- شرایط هوایی سرد به صورت سه روز پی در پی برقرار باشد
- میانگین دمای هوای در شبانه روز مثبت 5 درجه باشد (میانگین دمای 24 ساعت گرفته شود)
- دمای هوای نیمی از شبانه روز بین 0 تا 10 درجه سانتیگراد باشد
پس در این روش متغیرهای بیشتری وجود دارد و راحت‌تر می‌توان به این سوال پاسخ داد که بتن تا چند درجه یخ میزند، یعنی یک بازه دمایی بین 0 تا 10 درجه را در بر می‌گیرد و رعایت این بازه دمایی، ریسک یخ زدن بتن را کاهش می‌دهد.
نکته: حالا از کجا بفهمیم بتن یخ زده؟ برای این موضوع نشانه‌های مختلفی هست، اول اینکه اگر دما زیر 0 درجه بود، قطعا بتن شما یخ خواهد زد، دوم اینکه با یخ زدن بتن، کریستال‌های یخ را روی آن مشاهده می‌کنید. در بیشتر موارد سطح بتن ترک ترک می‌شود. به جز نشانه‌های دیگری هم وجود دارد که در مطالب بعدی به آن خواهیم پرداخت.
اصول و راهکارهای پیشگیری از یخ زدن بتن
در زیر مهم‌ترین نکات برای پیشگیری از یخ زدن بتن را می‌خوانید:
| ردیف | نکات | توضیحات |
| 1 | یخ زدگی میلگردها | از ریختن بتن روی میلگردهای یخ زده خودداری شود. |
| 2 | یخ زدگی کف | اگر کفی که می‌خواهید روی آن بتن‌ریزی انجام دهید یخ زده، عملیات را متوقف کنید. |
| 3 | توجه به حداقل دما در هنگام بتن ریزی | حداقل دما برای بتن‌ریزی نباید کمتر از 10 درجه باشد، این مقدار به خصوص برای شرایطی که عمق بتن ریزی بیشتر است اهمیت ویژه‌ای دارد. |
| 4 | دمای عمل آوری بتن | در هنگام ساخت بتن با لوازمی مثل بتونیر، دمای آن را بالاتر بگیرید. |
| 5 | توجه به نسبت آب به سیمان | این میزان در آیین نامه بتن 0.5 است و این نسبت نباید بیشتر شود. |
| 6 | سرعت در انجام بتن ریزی | بعد از ساخت، نگذارید فاصله‌ای بین اتمام ساخت تا اجرای بتن ریزی بیافتد. |
| 7 | جلوگیری از سرد شدن بتن | پس از پایان عمل آوری بتن، شرایطی را فراهم کنید تا دمای بتن به یکباره کاهش پیدا نکند. |
| 8 | استفاده از ضدیخ | استفاده از برخی مواد افزودنی مثل ضدیخ مخصوص اینکار می‌تواند از یخ زدن بتن جلوگیری کند. |
| 9 | پرهیز از استفاده از سنگدانه‌های یخ زده | در هنگام ساخت بتن، اگر سنگدانه‌ها یخ زده، هرگز عملیات ساخت را شروع نکنید. |
