حتماً شما هم از داخل تونل‌های شهری و برون‌شهری عبور کرده‌اید که تمام سطح تونل با استفاده از بتن پوشانده شده است. تابه‌حال پیش خود فکر کرده‌اید که چگونه این سطح را با بتن پوشانده‌اند. در واقع برای این کار از بتنی به اسم بتن شاتکریت استفاده می‌کنند. در این مطلب می‌خواهیم به همین موضوع بپردازیم که اصلاً بتن شاتکریت چیست و چه کاربردهایی دارد؟ در یک‌کلام و به‌صورت کاملاً خلاصه می‌توان گفت بتن شاتکریت، همان بتن پاششی است که با استفاده از دستگاه مخصوصی که به آن دستگاه شاتکریت گفته می‌شود، بتن روی سطوح مختلفی پاشیده می‌شود. مثلاً در حفاری‌ها برای جلوگیری از ریزش دیواره‌ها، از بتن شاتکریت استفاده می‌کند. اگر موافقید، زودتر توضیحات لازم در این باره را به شما بگوییم.
بتن شاتکریت چه ویژگی‌هایی دارد؟
قطعاً انواع بتن شاتکریت با بتن‌های معمولی تفاوت‌هایی دارند، مثلاً این بتن سرعت گیرایی بالایی دارد تا ازروی دیواره‌ها ریزش نکند. در کل می‌توان ویژگی‌های این بتن پرکاربرد را در چند چیز خلاصه کرد که عبارت‌اند از:
- این بتن مانند هر بتن دیگری از مواد سیمانی و آب، بعلاوه سنگ‌دانه‌های ریز تشکیل شده است.
- در بتن شاتکریت نسبت سیمان به آب حدوداً نیم درصد است.
- سنگ‌دانه‌های بتن شاتکریت، ریزتر است و میانگین اندازه آن‌ها حدوداً باید بیست میلی‌متر باشد.
- این بتن با استفاده از هوای فشرده شده پاشیده می‌شود.
- برای پاشش بتن شاتکریت از دستگاه مخصوص این کار استفاده می‌کنند.
مزیت‌های بتن شاتکریت بیشتر است یا معایب آن؟
قطعاً بتن شاتکریت در کنار مزایای زیادی که دارد معایبی هم دارد. اما باید به‌خاطر داشته باشید که هر متریال یا وسیله‌ای ساخته می‌شود، برای کار خاصی تولید می‌شود؛ بنابراین شاید در همان کار، نتیجه خوبی بدهد اما در جای دیگری خیر. به همین خاطر نمی‌توان مطلق‌انگاری کرد، به‌عنوان‌مثال اگر بخواهیم برای لاینینگ کانال‌ها از بتن معمولی استفاده کنیم یا حتی در حفاری‌ها از بتن معمولی استفاده کنیم، اساساً چگونه باید این کار را انجام داد؟ چقدر وقت‌گیر و زمان‌بر خواهد بود؟ چقدر نیروی انسانی برای این کار نیاز است و آیا نتیجه نهایی مطلوب است؟ به همین دلیل است که برای کارهایی مثل حفر تونل، کانال‌ها و غیره از بتن شاتکریت استفاده می‌کنند. ما در زیر برخی از مزایا و برخی از معایب این بتن را در قالب یک جدول برای شما بیان کرده‌ایم که می‌توانید در زیر مشاهده کنید:
| مزایای بتن شاتکریت | معایب بتن شاتکریت |
| مقاومت فشاری بتن شاتکریت بسیار بالا است | میزان استفاده از سیمان در آن زیاد است |
| میزان استفاده از آب در این بتن کمتر است | نیاز به دستگاه مخصوص بتن پاشی دارد |
| اجرای بتن شاتکریت بسیار آسان است | افراد متخصص باید این بتن را اجرا کنند |
| قالب‌بندی و مواردی از این قبیل در این نوع بتن‌ریزی نیاز نیست | — |
| سرعت اجرای بتن شاتکریت بسیار بالا است | — |
| بتن شاتکریت یک بتن نسبتا ارزان است | — |
| نیازی به نیروی انسانی زیادی ندارد | — |
انواع بتن شاتکریت کدام است؟
معمولاً انواع بتن شاتکریت را به لحاظ نوع دستگاهی که با آن بتن را اجرا می‌کنند دسته‌بندی می‌کنند که به دودسته کلی تقسیم می‌شود:
- بتن شاتکریت تر
- بتن شاتکریت خشک
بتن شاتکریت تر چیست؟
در واقع دستگاه این بتن متفاوت است، به این صورت که بتن صددرصد آماده شده و به دستگاه سپرده می‌شود و از این طریق به سطوح مختلف دیواره‌ها و سقف‌ها پاشیده می‌شود. متداول‌ترین نوع بتن شاتکریت، همین نوع است که در حفاری‌ها، تونل‌ها و لاینینگ کانال‌ها و سایر موارد دیگر استفاده می‌شود. با استفاده از دستگاه شاتکریت تر می‌توان دیواره‌هایی تا قطر ۵۰ سانتی‌متر و سقفی با ضخامت ۲۰ سانتی‌متر ایجاد کرد.
بتن شاتکریت خشک چیست؟
تفاوت این بتن نیز به‌خاطر دستگاه آن است، در این بتن مواد بتنی به‌صورت خشک به دستگاه سپرده می‌شود و در هنگام پاشش از سر شیلنگ پاشش، آب به آن اضافه می‌شود بیشتر از بتن شاتکریت خشک برای کارهای تعمیرات و ترمیم‌ها استفاده می‌کنند.
مواردی که در پاشیدن بتن شاتکریت اهمیت دارد
معمولاً سرما و گرما روی بتن شاتکریت اثر دارد به همین دلیل باید در محیط‌هایی کاملاً خشک و فاقد رطوبت نگهداری شوند. نکته دیگر این است که در هنگام پاشش بتن شاتکریت، درصدی از آن ریزش می‌کند و شاید نیاز باشد در یک مرحله دیگر جاهایی که ضخامت کمتری دارند، دوباره بتن‌پاشی شود.
ازآنجایی‌که بتن شاتکریت با دستگاه پاشش بتن اجرا می‌شود، استفاده از تجهیزات ایمنی در محیط برای تمامی عوامل ضروری است؛ چراکه ممکن است آسیب‌های جدی به پوست، چشم‌ها و غیره وارد شود.
