یکی از مشکلات عمده در بتن‌ریزی، ترک بتن در مراحل مختلف است، این ترک‌خوردگی‌ها می‌تواند شامل قسمت‌های مختلف ساختمان شود، مثلاً ترک بتن سقف، ترک بتن فونداسیون یا ترک بتن کف از جمله رایج‌ترین ترک‌های بتنی است که پیمانکاران با آن مواجه می‌شوند.
این ترک‌خوردگی‌های ممکن است سطحی و گاهی عمیق باشد، برخی از این ترک‌ها در همان دقایق اولیه بتن‌ریزی ایجاد شده، برخی در ساعات ابتدایی، برخی در طی چند روز پس از بتن‌ریزی و برخی بعد از گذشت چند سال ایجاد می‌شود. ترک بتن می‌تواند علت‌های بسیاری داشته باشد، از استفاده از مواد اولیه و مصالح بی‌کیفیت گرفته تا نوع ترکیب و میزان استفاده از یک از متریال‌های بتن، برای همین امروز ساخت بتن و بتن‌ریزی به یک امر تخصصی تبدیل شده و در مجامع آکادمیک بحث‌ها و مقالات بسیاری پیرامون آن منتشر می‌شود. در این مطلب خواهیم گفت که ترک بتن چیست و به علل ترک بتن و همچنین ارائه راهکارهایی برای جلوگیری از آن اشاره خواهیم کرد.
ترک بتن چیست و علت ترک‌خوردگی بتن چه چیزهایی است؟
همان گونه که در بالا نیز اشاره کردیم عوامل مختلفی برای تنش ترک‌خوردگی بتن می‌توان بر شمرد اما اگر بخواهیم یک دسته‌بندی از این عوامل داشته باشیم می‌توانیم آن را به شرح زیر تقسیم کنیم:
- لنگر ترک‌خوردگی بتن ناشی از جابه‌جایی میل‌گردها – دقایق اولیه
- ترک بتن به دلیل ته‌نشین شدن بتن – سه ساعت ابتدایی
- ترک در بتن به دلیل بالا آمدن شیره بتن – 6 ساعت ابتدایی
- ترک‌های انقباضی بتن – سه هفته ابتدایی
بررسی انواع ترک بتن
برای شناخت هر یک از آیتم‌های بالا لازم است هرکدام از این‌ها را به صورتی مختصر توضیح دهیم:
ترک بتن ناشی از جابه‌جایی میل‌گردها – دقایق اولیه
یک علت ترک بتن که خیلی شایع است زمانی اتفاق می‌افتد که تازه بتن‌ریزی را انجام داده‌اید. در واقع در همان دقایق اولیه اتفاق می‌افتد که به آن ترک‌خوردگی بتن تازه می‌گویند. در این وضعیت فشار مضاعفی به میل‌گردها به هنگام بتن‌ریزی وارد می‌شود. زمانی که بتن روی میل‌گردها ریخته می‌شود این میله‌ها مقداری حالت کششی پیدا کرده و بعد از مدتی به‌جای خود بازمی‌گردد این اتفاق باعث می‌شود در همان دقایق ابتدایی بتن‌ریزی شاهد ترک‌های مویی ریزی در سطح بتن باشیم. برای جلوگیری از این ترک‌ها باید بتن را به‌آرامی روی میل‌گردها ریخت. برخی پیمانکاران از برخی مواد سبک‌تر در هنگامی که شناژبندی مقاوم نیست استفاده می‌کنند.
ترک خوردی بتن به دلیل ته‌نشین شدن بتن – سه ساعت ابتدایی
یکی دیگر از ترک‌خوردگی‌های رایج در هنگام بتن‌ریزی یا همان خرابی بتن زمانی است که سنگ‌دانه‌ها ته‌نشین می‌شود. این حالت ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که به‌وسیله شیلنگ ویبراتور اقدام به ویبره کردن بتن می‌کنید. اگر قطر شیلنگ ویبراتور شما برای محل بتن‌ریزی نامناسب باشد (مثلاً بیش از اندازه بزرگ و پرقدرت باشد) باعث بالا آمدن شیره بتن خواهد شد. در این حالت سیمان یا شیره بتن بالاآمده و آب روی بتن جمع می‌شود و به همین دلیل بتن در همان ساعات اولیه دچار ترک‌خوردگی خواهد شد. مهندسان ناظر برای جلوگیری از این ترک‌خوردگی از دوده‌های سیلیسی یا سنگ‌دانه‌های سیلیسی استفاده می‌کنند.
ترک بتن به دلیل بالا آمدن شیره بتن – 6 ساعت ابتدایی
در هنگامی که بتن هنوز حالت خمیری دارد، مواد سنگین بتن در قسمت زیر و مواد سبک آن مثل آب روی بتن قرار می‌گیرد؛ درصورتی‌که هوای محیط کار گرم و خشک باشد، با وزیدن کمترین بادی، سطح بتن که مواد سبک و آبکی وجود دارد زود خشک شده و به همین صورت لایه رویی بتن دچار ترک‌خوردگی خواهد شد.
ترک‌های انقباضی بتن – سه هفته ابتدایی
این مرحله در واقع ترک بعد از بتن‌ریزی است؛ یکی از مراحل در فرایند تولید بتن، هیدراتاسیون است. هیدراتاسیون وقتی انجام می‌شود که آب را با سیمان مخلوط می‌کنیم در همین زمان میزانی از گرما و حرارت در حین هیدراتاسیون تولید می‌شود. در این حالت سنگ‌دانه‌های درشت‌تر حرارت را در خود حبس کرده و سنگ‌دانه‌های کوچک که تمایل به خروج گرما دارند قادر به این کار نخواهند بود. این امر زمانی که قالب‌بندی دور بتن از نوع چوبی باشد تشدید خواهد شد چراکه چوب نسبت به قالب‌های فلزی، بیشتر عایق گرما است.
در این حالت بتن تمایل به انبساط دارد اما پس از سرد شدن تنش‌های فشاری شروع می‌شود و شروع به انقباض می‌کند این اتفاق در چند هفته ابتدایی بتن‌ریزی رخ‌داده و بعد از یک تا سه هفته شاهد برخی ترک‌ها در سطح بتن خواهیم بود. برای رفع این مشکل مهندسان در طراحی شکل میل‌گردها تغییراتی ایجاد می‌کنند. استفاده از ماله پروانه‌ای یکی از عوامل کاهش‌دهنده این مشکل خواهد بود.
برای ترمیم ترک بتن راهکارهایی وجود دارد که باید توسط افراد متخصص در این زمینه صورت بگیرد. برخی از این راهکارها باید در حین انجام بتن‌ریزی و برخی بعد از اینکه بتن خشک شد باید انجام شود. اما به‌طورکلی اگر اصول بتن‌ریزی مثل ویبره زدن بتن به‌وسیله شیلنگ ویبراتور و لیسه کردن بتن به‌درستی صورت بگیرد کمتر شاهد ترک‌خوردگی بتن خواهیم بود.
