یکی از مشکلات عمده در بتن ریزی، ترک بتن در مراحل مختلف است، این ترک خوردگی‌ها می‌تواند شامل قسمت‌های مختلف ساختمان شود، مثلا ترک بتن سقف، ترک بتن فونداسیون یا ترک بتن کف از جمله رایج‌ترین ترک‌های بتنی است که پیمانکاران با آن مواجه می‌شوند.
این ترک خوردگی‌های ممکن است سطحی و گاهی عمیق باشد، برخی از این ترک‌ها در همان دقایق اولیه بتن ریزی ایجاد شده، برخی در ساعات ابتدایی، برخی در طی چند روز پس از بتن ریزی و برخی بعد از گذشت چند سال ایجاد می‌شود. ترک بتن می‌تواند علت‌های بسیاری داشته باشد، از استفاده از مواد اولیه و مصالح بی‌کیفیت گرفته تا نوع ترکیب و میزان استفاده از یک از متریال‌های بتن، برای همین امروز ساخت بتن و بتن ریزی به یک امر تخصصی تبدیل شده و در مجامع آکادمیک بحث‌ها و مقالات بسیاری پیرامون آن منتشر می‌شود. در این مطلب خواهیم گفت که ترک بتن چیست و به علل ترک بتن و همچنین ارائه راهکارهایی برای جلوگیری از آن اشاره خواهیم کرد.
ترک بتن چیست و علت ترک خوردگی بتن چه چیزهایی است؟
همانگونه که در بالا نیز اشاره کردیم عوامل مختلفی برای تنش ترک خوردگی بتن می‌توان بر شمرد اما اگر بخواهیم یک دسته بندی از این عوامل داشته باشیم می‌توانیم آن را به شرح زیر تقسیم کنیم:
- لنگر ترک خوردگی بتن ناشی از جابجایی میلگردها – دقایق اولیه
- ترک بتن به دلیل ته نشین شدن بتن – سه ساعت ابتدایی
- ترک در بتن به دلیل بالا آمدن شیره بتن – 6 ساعت ابتدایی
- ترک های انقباضی بتن – سه هفته ابتدایی
بررسی انواع ترک بتن
برای شناخت هر یک از آیتم‌های بالا لازم است هر کدام از این‌ها را به صورتی مختصر توضیح دهیم:
ترک بتن ناشی از جابجایی میلگردها – دقایق اولیه
یک علت ترک بتن که خیلی شایع است زمانی اتفاق می‌افتد که تازه بتن ریزی را انجام داده‌اید. در واقع در همان دقایق اولیه اتفاق می‌افتد که به آن ترک خوردگی بتن تازه می‌گویند. در این وضعیت فشار مضاعفی به میلگردها به هنگام بتن ریزی وارد می‌شود. زمانی که بتن روی میلگردها ریخته می‌شود این میله‌ها مقداری حالت کششی پیدا کرده و بعد از مدتی به جای خود باز می‌گردد این اتفاق باعث می‌شود در همان دقایق ابتدایی بتن ریزی شاهد ترک‌های مویی ریزی در سطح بتن باشیم. برای جلوگیری از این ترک‌ها باید بتن را به آرامی روی میلگردها ریخت. برخی پیمانکاران از برخی مواد سبک‌تر در هنگامی که شناژبندی مقاوم نیست استفاده می‌کنند.
ترک خوردی بتن به دلیل ته نشین شدن بتن – سه ساعت ابتدایی
یکی دیگر از ترک‌خوردگی‌های رایج در هنگام بتن ریزی یا همان خرابی بتن زمانی است که سنگدانه‌ها ته‌نشین می‌شود. این حالت ممکن است زمانی اتفاق بیافتد که به وسیله شیلنگ ویبراتور اقدام به ویبره کردن بتن می‌کنید. اگر قطر شیلنگ ویبراتور شما برای محل بتن‌ریزی نا مناسب باشد (مثلا بیش از اندازه بزرگ و پر قدرت باشد) باعث بالا آمدن شیره بتن خواهد شد. در این حالت سیمان یا شیره بتن بالا آمده و آب روی بتن جمع می‌شود و به همین دلیل بتن در همان ساعات اولیه دچار ترک خوردگی خواهد شد. مهندسان ناظر برای جلوگیری از این ترک خوردگی از دوده‌های سیلیسی یا سنگدانه‌های سیلیسی استفاده می‌کنند.
ترک بتن به دلیل بالا آمدن شیره بتن – 6 ساعت ابتدایی
در هنگامی که بتن هنوز حالت خمیری دارد، مواد سنگین بتن در قسمت زیر و مواد سبک آن مثل آب روی بتن قرار می‌گیرد؛ در صورتی که هوای محیط کار گرم و خشک باشد، با وزیدن کمترین بادی، سطح بتن که مواد سبک و آبکی وجود دارد زود خشک شده و به همین صورت لایه رویی بتن دچار ترک خوردگی خواهد شد.
ترک های انقباضی بتن – سه هفته ابتدایی
این مرحله در واقع ترک بعد از بتن ریزی است؛ یکی از مراحل در فرآیند تولید بتن، هیدراتاسیون است. هیدراتاسیون وقتی انجام می‌شود که آب را با سیمان مخلوط می‌کنیم در همین زمان میزانی از گرما و حرارت در حین هیدراتاسیون تولید می‌شود. در این حالت سنگدانه‌های درشت‌تر حرارت را در خود حبس کرده و سنگدانه‌های کوچک که تمایل به خروج گرما دارند قادر به این کار نخواهند بود. این امر زمانی که قالب بندی دور بتن از نوع چوبی باشد تشدید خواهد شد چراکه چوب نسبت به قالب‌های فلزی، بیشتر عایق گرما است.
در این حالت بتن تمایل به انبساط دارد اما پس از سرد شدن تنش‌های فشاری شروع می‌شود و شروع به انقباض می‌کند این اتفاق در چند هفته ابتدایی بتن ریزی رخ داده و بعد از یک تا سه هفته شاهد برخی ترک‌ها در سطح بتن خواهیم بود. برای رفع این مشکل مهندسان در طراحی شکل میلگردها تغییراتی ایجاد می‌کنند. استفاده از ماله پروانه‌ای یکی از عوامل کاهش دهنده این مشکل خواهد بود.
برای ترمیم ترک بتن راهکارهایی وجود دارد که باید توسط افراد متخصص در این زمینه صورت بگیرد. برخی از این راهکارها باید در حین انجام بتن ریزی و برخی بعد از اینکه بتن خشک شد باید انجام شود. اما به طور کلی اگر اصول بتن ریزی مثل ویبره زدن بتن به وسیله شیلنگ ویبراتور و لیسه کردن بتن به درستی صورت بگیرد کمتر شاهد ترک خوردگی بتن خواهیم بود.
