از دوران مدرسه همیشه یکی درس‌های ما این بود که انواع روش‌های آبیاری کدام است، بعد از این نوبت به نام بردن انواع روش‌ها می‌رسید که اعم از آبیاری غرقابی یا کرتی و آبیاری نوین و قطره‌ای بود. از همان زمان هم آبیاری غرقابی به‌عنوان بدترین نوع آبیاری به‌حساب می‌آمد و معایب آن برشمرده می‌شد؛ اما آبیاری غرقابی یعنی چه ؟ واقعیت همین است که آبیاری غرقابی گرچه مزایایی دارد، اما معایب آن به مزایای ناچیزش می‌چربد! و مهم‌ترین دلیلی که سیستم آبیاری غرقابی را نفی می‌کند، مصرف زیاد آب است. اگر می‌خواهید بدانید که شرایط غرقابی یعنی چه و اساسا چرا این متد بد است، با ما همراه باشید.
آبیاری غرقابی یعنی چه
حتماً می‌دانید که در همین سال 2022، همچنان بیش از 90 درصد منابع آبی کشور در امور کشاورزی مصرف می‌شود، چیزی که از چند دهه پیش هیچ تغییری در آمار آن به وجود نیامده است.
به آبیاری غرقابی، آبیاری کرتی هم گفته می‌شود. این روش یکی از روش‌های سنتی و بسیار قدیمی است که بهره‌بردن از این روش درگذشته، متداول بوده؛ چراکه گزینه دیگری پیشروی کشاورزان نبوده است. به آبیاری غرقابی در انگلیسی Flooding Irrigation گفته می‌شود و این روش در تمام دنیا امری رایج بوده و همچنان در برخی کشورها هست.
روش آبیاری غرقابی به این صورت است که زمین را به قطعات مختلفی تقسیم‌بندی می‌کنند. مثلاً یک زمین 1000 متری را به 10 قطعه 100 متری تقسیم می‌کنند که هرکدام از این قطعات می‌تواند مربعی شکل یا مستطیلی شکل باشد. به هر قطعه نیز کرت گفته می‌شود. در حقیقت کشاورزان در این روش زمین خود را کرت‌بندی می‌کنند، به همین جهت است که به این روش، آبیاری کرتی هم گفته می‌شود.
در مرحله بعد، بین کرت‌ها جوی‌هایی ساخته می‌شود، برای هر کرت یک ورودی و یک خروجی قرار می‌دهند تا وقتی کرت پر از آب شد، خودبه‌خود، آب وارد جوی شده و به کرت دیگر منتقل شود. در این روش نکاتی مثل شیب زمین، جنس خاک و غیره نیز اهمیت دارد. در آخر با رها کردن آب در زمین که از منابع در دسترس تأمین و معمولا به وسیله موتور پمپ آب کشاورزی می‌شود، آبیاری غرقابی درختان یا زمین‌های کشاورزی صورت می‌گیرد.
شرایط غرقابی یعنی چه (4 شرط مهم غرقابی شدن)
در قسمت قبل اشاره کوتاهی به موضوعاتی مثل شیب زمین یا جنس خاک در روش‌های آبیاری غرقابی داشتیم، به طور کلی 4 شرط مهم در این روش وجود دارد که باید به آن‌ها توجه داشت، این شروط عبارتند از:
- جنس خاک: شرط اول غرقابی نرم جنس خاک است؛ اگر خاک نرم بوده و نفوذ آب در آن بالا باشد، اندازه هر کرت را باید کمتر گرفت.
- شیب زمین کشاورزی: از جمله عوامل بسیار مهم در آبیاری غرقابی است؛ چراکه مقدار آب وارد شده و خارج شده را مشخص می‌کند.
- حجم آب ورودی به زمین: درصورتی‌که حجم آب زیاد باشد باید اندازه کرت‌ها را بزرگ‌تر گرفت.
- هم عرض بودن تیغه ماشین برداشت محصول و کرت‌ها: به‌منظور برداشت راحت محصول باید این هم عرض بودن را در نظر گرفت.
مزایا و معایب آبیاری غرقابی کدام است؟
همان گونه که اشاره کردیم این روش بدون مزیت نیست اما معایب آن بیشتر است، در ادامه به هر یک از این موارد اشاره خواهیم کرد:
مزایای آبیاری غرقابی
روش آبیاری غرقابی یک روش کاملاً سنتی است به همین دلیل تقریباً اکثر کشاورزان با این روش آشنا هستند و نیازی به مهارت زیادی ندارد.
از طرفی، تجهیزاتی که برای این کار مورداستفاده قرار می‌گیرد نیز چندان زیاد نیست و تجهیزات آن پیچیدگی خاصی ندارد به همین یک روش تخصصی نیست.
این روش برای مناطقی که خاک شوری دارند مناسب است؛ چراکه میزان شوری خاک را کم کرده و برای رشد محصول مناسب است.
معایب آبیاری غرقابی (چرا آبیاری غرقابی بدترین نوع آبیاری است؟)
اینکه چرا آبیاری غرقابی بدترین نوع آبیاری است را در این قسمت می‌توان متوجه شد. معایب روش آبیاری غرقابی باعث شده حساسیت‌ها روی این سیستم آبیاری بیشتر باشد و در سال‌های اخیر نیز همواره در دستور کار دولت‌ها بوده تا کشاورزان را مجهز به تجهیزات نوین آبیاری کرده تا از این روش فاصله بگیرند. در ادامه مهم‌ترین دلایل اینکه چرا آبیاری غرقابی بدترین نوع آبیاری است خواهیم پرداخت:
علت اول: مصرف بیش از اندازه آب
اصلی‌ترین دلیل اینکه باید بدانیم چرا آبیاری غرقابی بدترین نوع آبیاری است، همین مصرف زیاد آب است. در واقع این روش اصلاً بهینه نیست و میزان هدررفت آب در آن بیش از 90 درصد است! که یک رقم واقعاً نجومی است.
علت دوم: از بین بردن مواد عالی خاک
در روش آبیاری غرقابی، آب زمین شما را می‌شوید! به‌این‌ترتیب هرچه مواد عالی و مغذی در خاک وجود دارد شسته شده و از آن خارج می‌شود.
علت سوم: برداشت سخت محصول
در روش‌های آبیاری غرقابی، ماشین‌آلات کشاورزی به‌سختی می‌توانند محصول را برداشت کنند؛ چراکه زمین غرق آب است. از طرفی میزان استهلاک ماشین‌آلات کشاورزی نیز افزایش می‌یابد.
علت چهارم: امکان تخریب کرت‌ها
میزان، شدت و حجم آب ممکن است باعث ازبین‌رفتن کرت‌ها شود.
علت پنجم: نیاز به تراز کردن زمین
برای اینکه آب در کرت‌ها به‌خوبی جمع شود، نیاز است که شما زمین را به‌خوبی تسطیح کنید که یک کار زمانگیر و سخت است.
علت ششم: آسیب به برخی گیاهان
همه گیاهان توان غرقابی شدن را ندارند به همین دلیل موجب ازبین‌رفتن آن‌ها خواهد شد.
آیا آبیاری غرقابی درختان هم بد است؟
موضوع این نیست که این روش برای چه نوع گیاهی خوب است یا بد، اینکه بگوییم آیا آبیاری غرقابی درختان خوب است ولی برای سبزیجات بد است، حرف کاملا اشتباهی است، چون روش غرقابی به دلیل پرمصرف بودن، خوب نیست. این خوب نبودن هم به دلیل منابع آبی است، اگر منابع آب آنقدر فراوان باشد، هیچ اشکالی ندارد چون در نهایت همین آب باز به اکوسیستم باز خواهد گشت.
