تست و عیب یابی موتور های الکتریکی تکفاز

تست و عیب یابی موتور های الکتریکی تکفاز کار سختی نیست و نیاز به وسیله چندانی هم ندارد. هنگامیکه موتور الکتریکی روشن نمی‌شود و یا عملکرد صحیحی ندارد، اولین چیزی که باید سریعاً مورد بررسی قرار بگیرد، منبع تغذیه و ورودی به موتور است. به طور کلی اگر ولتاژ منبع تغذیه در حد مجاز قرار داشته باشد، احتمال بروز اشکال در سایر قسمت‌ها و سیم‌کشی وجود دارد. بدین منظور برای رفع مشکل و عیب‌یابی دستگاه، تست موتور الکتریکی با اهم متر می‌تواند روشی مؤثر و کاربردی باشد. برای آشنایی بیشتر با نحوه تست موتور تک فاز و نکات مربوط به آن، پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

چگونگی تست موتور الکتریکی با اهم متر

یکی از ویژگی‌هایی که در مورد موتورهای الکتریکی وجود دارد این است که تشخیص آسیب از ظاهر موتور، امری تقریباً ناممکن است. بنابراین برای عیب‌یابی موتورهای الکتریکی باید ابتدا جریان برق را از موتور جدا کنید، چراکه برای بررسی و تست موتور نیازی به برق و جریان الکتریکی ندارید.

علاوه بر این شما برای بررسی موتور الکتریکی به یک اهم متر معتبر و درجه یک نیاز دارید تا بتوانید عملکرد موتور را به خوبی مورد بررسی قرار دهید. تست موتور الکتریکی با اهم متر، ساده‌ترین تست برای آزمایش عملکرد موتور الکتریکی است.

درواقع شما پس از مدتی و با کسب تجربه کافی در کار با موتورهای الکتریکی، به سرعت متوجه خواهید شد که چه چیزی درست است و مشکل از کجاست. بنابراین در ابتدا برای تست موتور الکتریکی باید دستورالعمل‌های زیر را اجرا کنید:

• مقاومت بدنه موتور و زمین را با مولتی متر یا اهم متر بررسی کنید؛ این مقدار نباید از 0.5 اهم بیشتر باشد، در غیر این صورت موتور معیوب است.
• منبع تغذیه را چک کنید؛ سطوح ولتاژ پیش‌بینی شده برای موتورهای الکتریکی تکفاز، معمولاً بین 208 تا 230 ولت است که بسته به سیستم ولتاژ می‌تواند متفاوت باشد.
• با استفاده از مولتی متر یا اهم متر، مقاومت سیم‌پیچ موتور را اندازه‌گیری کنید؛ در این شرایط، در یک موتور الکتریکی تکفاز سه ترمینال R، S و C وجود دارد که باید مقاومت سیم‌پیچ را در موارد زیر اندازه‌گیری کنید: C به C، S به R و S به R

در این شرایط مقدار اندازه‌گیری شده از S به R باید برابر با C به S + C به R باشد. به طور کلی روش زیر برای تست موتورهای الکتریکی تک فاز به وسیله اهم متر اعمال می‌شود:

1. S به R باید دارای بالاترین میزان مقاومت برحسب اهم باشد.
2. C به R باید دارای کمترین میزان مقاومت برحسب اهم باشد.
3. C به S باید دارای مقاومت اهمی در حد وسط S به R و C به R باشد.

بنابراین هرگونه اختلاف نشان‌دهنده معیوب بودن موتور الکتریکی است و باید نسبت به عیب‌یابی و تعمیر آن اقدام کنید.

روش تست و عیب یابی موتور های الکتریکی تکفاز

موتور الکتریکی تکفاز درواقع نوعی ماشین دوار است که با جریان برق، کار می‌کند و می‌تواند انرژی الکتریکی را به انرژی مکانیکی تبدیل می‌کند. عموماً موتورهای الکتریکی تکفاز، موتورهایی با گشتاور کم بوده و دارای طراحی‌های تنوعی هستند، اما وجه مشترک تمام این موتورها، سیم‌پیچ شروع، اتصال مشترک و یک سیم‌پیچی است.

علاوه بر این، موتورهای الکتریکی تکقاز توانایی تولید میدان مغناطیسی دوار را نیز، ندارند و تنها می‌توانند یک میدان مغناطیسی جایگزین ایجاد کنند که در هنگام راه‌اندازی به خازن نیاز دارد.

درواقع موتورهای تکفاز نمونه‌ای از انواع موتورهای الکتریکی هستند که به طور عمده در خانه‌ها، اداره‌ها، مشاغل کوچک غیر صنعتی مانند یخچال‌ها، کمپرسورها، فن‌ها، دریل‌ها و…، مورد استفاده قرار می‌گیرند. به طور کلی موتورهای الکتریکی تکفاز ازنظر مکانیکی ساده هستند اما این بدان معنا نیست که آن‌ها کاملاً بی‌عیب هستند.

درواقع این موتورها نیز مانند هر قطعه الکتریکی دیگری، به دلیل برخی عوامل ممکن است دچار اختلال عملکرد شوند، به آرامی کار کنند یا بیش از حد گرم شوند یا از کار متوقف شوند. در این شرایط برای پی بردن به علت واقعی مشکل ایجاد شده، باید آن را با استفاده از یک ابزار تشخیص الکتریکی مانند مولتی متر یا اهم متر، آزمایش کنید.

به طور کلی موتور الکتریکی تک فاز دارای مزایای بسیاری است؛ این موتورها در مقایسه با سایر نمونه‌ها، قیمت ارزان‌تری داشته و اغلب هزینه تعمیر و نگهداری کمتری نیز دارند.

همچنین این موتورها برای سال‌ها دوام خواهند داشت و بیشتر خرابی‌های به وجود آمده در آن‌ها به دلیل عملکرد نامناسب است تا مشکل در خود موتور الکتریکی. با این حال در شرایطی ممکن است موتور الکتریکی در حین کار متوقف شود و دیگر عملکرد مناسبی از خود نشان ندهد. در ادامه می‌توانید برخی از دلایل بروز مشکل در این موتورها را مشاهده کنید:

• مشکل در منبع تغذیه
• گیر کردن سوئیچ حرارتی
• اشکال در سوئیچ گریز از مرکز
• خازن معیوب
• سوختگی سیم‌ها
• خرابی سیم‌پیچ
• خرابی یاتاقان
• فرسودگی عایق

از آنجایی که اشکالات و عیوب الکتریکی اغلب از دلایل اصلی خرابی موتور هستند، بنابراین لازم است مه حتماً بدانیم چگونه این مشکلات را برطرف کنیم. در چنین شرایطی برای تست موتور الکتریکی نکفاز خود می‌توانید از تجهیزات تشخیصی مانند مولتی متر یا اهم سنج استفاده کنید.

این فرآیند به شما در تشخیص علت اصلی خرابی موتور الکتریکی کمک کرده و عیب‌یابی را برای شما آسان می‌کند. بدین ترتیب پس از اینکه مشکل موتور الکتریکی خود را پیدا کردید، می‌توانید برای جلوگیری از خاموش شدن غیرمنتظره در هزینه و زمان خود صرفه‌جویی کنید. در چنین شرایطی چند مرحله اساسی برای بررسی و تست موتور الکتریکی با استفاده از اهم متر وجود دارد که در ادامه به بیان برخی از آن‌ها خواهیم پرداخت:

بررسی عمومی و چکاب فیزیکی موتور

توصیه‌ای که در این مرحله به تکنسین‌های الکترونیک می‌شود این است که همواره قبل از تست و عیب‌یابی تخصصی، دستگاه الکتریکی را بررسی کنند؛ چراکه گاهی اوقات یک اصلاح جزئی می‌تواند مشکل را حل کند و نیازی به تعمیرات تخصصی نباشد.

سپس موتور را به طور کامل بررسی کنید؛ توجه داشته باشید که در قسمت‌های مختلف خصوصاً در داخل قسمت سیم‌پیچ موتور نباید هیچ عامل غیر عادی وجود داشته باشد.

روتور موتور را به دقت مورد بررسی قرار دهید و اطمینان حاصل کنید که لق نشده یا بلبرینگ آن از جای خود خارج نشده باشید. درواقع هنگام چرخش، بلبرینگ باید بدون مشکل و کاملاً آزادانه حرکت کند.

همچنین لازم است که بدنه موتور را لمس کنید، در این شرایط اگر بدنه بیش از حد گرم بود، احتمالاً سیم‌پیچ کوتاه شده است. سپس جعبه اتصالات موتور Ac را باز کرده و همه سیم‌ها را مورد بررسی قرار دهید. در این شرایط نباید هیچ علامت یا جرقه‌ای وجود نداشته و سیم‌ها با جعبه اتصال محکم متصل شده باشند.

تست مقاومت عایق

یکی از علائم کلیدی که نشان‌دهنده خرابی موتور الکتریکی شماست، شکستن یا آسیب به مقاومت عایق است. درواقع مقاومت عایق اغلب با استفاده از یک اهم متر یا تستر عایق بین سیم‌پیچ موتور و زمین اندازه‌گیری می‌شود.

در این شرایط لازم است که تستر مقاومت را روی 500 ولت تنظیم کرده و اتصال سیم‌پیچ موتور به زمین را بررسی کنید. در شرایط فازهای C تا S، E تا E و R تا E را مورد بررسی قرار دهید. در شرایط ایدئال، حداقل میزان تست مقاومت حدود 1 مگا اهم است.

تست آمپراژ

تست آمپر بار کامل را معمولاً با یک آمپرسنج مناسب یا در حالت ایدئال با یک آمپرسنج گیره دار و در زمانی که موتور دستگاه در حال کار کردن است، انجام می‌دهند و سپس مقدار به دست آمده را با پلاک موتور FLA مقایسه می‌کنند. انحراف مقادیر به دست آمده با عدد موجود در پلاک موتور الکتریکی می‌تواند نشان‌دهنده معیوب بودن موتور الکتریکی باشد.

بررسی کلی و تست موتور تکفاز با استفاده از اهم متر

بدین منظور مولتی متر را روی تست مقاومت تنظیم کرده و پروب‌ها را در جک‌های مربوطه قرار دهید. کنتور را روی بالاترین محدوده اهم تنظیم کنید. پروب‌های دستگاه را با یکدیگر لمس دهید و دستگاه روی مقدار صفر کالیبره شود.

اکنون باید مقاومت سیم ‌پیچ‌های موتور را بررسی کنید. سپس فیش قرمز را به یکی از ترمینال‌ها مانند T1 و فیش سیاه را به زمین وصل کنید.

در این شرایط اگر سیم‌پیچ موتور در حد ایدئال باشد، باید مقاومت بی نهایتی را در سرتاسر هر ترمینال، با زمین مشاهده کنید. اگر مقدار صفر یا نزدیک صفر دریافت کنید ممکن است در سیم برق یا سیم‌پیچ، مشکلی وجود داشته باشید.

سپس باید سیم‌های برق را ایزوله کنید و عملکرد سیم ‌پیچ‌ها را کنترل کنید. پس از آن کابل‌های برقی را که به موتور متصل شده‌اند جدا کرده و مقاومت بین ترمینال‌های موتور و زمین را بررسی کنید. در این شرایط باید مقدار اهم بی نهایت را مشاهده کنید.

نکات حین نحوه تست موتور تک فاز

توجه به برخی نکات علاوه بر حفظ ایمنی و انجام تست در شرایط صحیح و بهینه، می‌تواند به شما در عیب‌یابی مؤثر موتورهای الکتریکی تکفاز کمک کند. در ادامه می‌توانید برخی از این نکات را مورد بررسی قرار دهید:

• هنگام انجام تست موتور تک فاز، حتماً از عملکرد صحیح اهم متر اطمینان حاصل کنید.
• بهتر است که تست موتور تک فاز را در اسرع وقت انجام دهید؛ این کار به تسریع عیب‌یابی موتور کمک می‌کند.
• باید بدانید که همیشه مشکل از موتور نیست؛ بنابراین پس از تست موتور، در صورتیکه مشکل خاصی مشاهده نکردید، سایر قسمت‌های دستگاه را مورد بررسی قرار دهید.
• تست موتور را حتماً در مکان ایمن و با استفاده از ابزارهای مناسب انجام دهید.
• ظاهر موتور را بررسی کنید؛ بدنه و فن موتور را ازنظر سوختگی یا آسیب، مورد بررسی قرار دهید.
• شفت موتور را به صورت دستی چرخانده و وضعیت بلبرینگ را بررسی کنید.
• پلاک موتور را بررسی کنید، این پلاک اطلاعات ارزشمندی درباره تعیین سلامت موتور به شما ارائه می‌کند.
• برخی موتورهای الکتریکی یک خازن برای راه‌اندازی دستگاه دارند، بنابراین یک بررسی فیزیکی روی خازن انجام دهید. برای این کار پوشش خازن را بردارید و هرگونه نشانه نشتی، جرقه، تورم یا بوی غیرمعمول را مورد بررسی قرار دهید.
• فن موتور را با برداشتن پیچ و مهره‌های روکش آن چک کنید. فن موتور باید آزادانه و با سرعت روتور حرکت کند و هیچ‌گونه شکستگی نداشته باشد. چراکه در صورت عدم عملکرد صحیح فن، موتور بیش از حد گرم شده و به دستگاه آسیب می‌رساند.
• اطمینان حاصل کنید که هیچ شیء فلزی یا سیمی با بدنه موتور تماس نداشته باشد و همچنین هیچ نشتی روغن یا گریسی روی بدنه موتور وجود نداشته باشد.

جمع بندی

خوشحالیم که تا انتهای مطلب با ما همراه بودید؛ درواقع تشخیص علت اصلی خرابی موتور الکتریکی کار دشواری است، با این حال استفاده از اهم متر به شما کمک می‌کند تا با انجام بررسی سریع، منبع مشکل را پیدا کنید. درنهایت در نظر داشته باشید که در طول فرآیند تست موتور الکتریکی با استفاده از اهم متر، به جریان برق احتیاجی ندارید؛ بنابراین پیش از شروع باید اطمینان حاصل کنید که موتور الکتریکی شما از برق جدا شده است.