بالابر ساختمانی یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین تجهیزات ساختمانی بوده که در تمامی ساختمان‌های در حال ساخت یا در حال بازسازی حداقل می‌توانید یکی از آن ها را ببینید. کاربرد اصلی بالابر ساختمانی در حمل مصالح مختلف بوده و تجهیزی است که وجود آن برای ساخت یک ساختمان الزامی‌است. اجزای بالابر ساختمانی شامل الکتروموتور، گیربکس، وینچ، سیم بکسل، جعبه نگهدارنده، پایه ها، ریل، کرپی ها، قلاب و باکت می‌باشد. همچنین این دسته از بالابرها قابلیت نصب ترمز و ریموت کنترل جهت کنترل از راه دور را نیز دارا می‌باشند.
کاربرد بالابرهای ساختمانی
بالا بردن مصالح ساختمانی در مقیاس کوچک و صنعتی
حمل بار در کارخانه‌ها، معادن، اسکله‌ها، انبارها جهت بلند کردن مواد مختلف
تخلیه و بارگیری کامیون‌ها، نصب ماشین آلات
مشخصات فنی بالابرهای ساختمانی
بالابرهای ساختمانی در انواع ۳۵۰، ۵۰۰، ۷۵۰ و ۱۰۰۰ کیلوگرمی‌ساخته شده و به بازار عرضه می‌گردند، البته در مدل‌های بالای ۵۰۰ کیلوگرم حتما باید تکیه‌گاه به صورت کاملا مطمئن به زمین محکم شده و جوش داده شود تا امکان کله کردن بالابر به صفر برسد، همچنین در بالابرهای بالای ۵۰۰ کیلو وجود ترمز الزامی‌است.
همچنین سرعت بالابرهای ساختمانی به طور معمول ۲۱ متر بر دقیقه می‌باشد. یعنی در بالابرهای استاندارد که دارای سیم بکسل ۲۰ متری می‌باشند، میزان زمان رسیدن از نقطه اول (زمین) به نقطه آخر (پشت بام) حدودا یک دقیقه طول می‌کشد.
اجزای اصلی بالابرهای ساختمانی
۱- الکتروموتور: الکتروموتورها نیروی الکتریکی را به نیروی دورانی تبدیل می‌کنند و باعث به حرکت درآوردن سیستم می‌شوند، وظیفه الکتروموتور در بالابر نیز تامین نیروی محرک دستگاه بوده که در دو نوع سه فاز و تکفاز و در قدرت‌های مختلف با توجه به ظرفیت بالابر بر روی آن بسته می‌شود. دو مشخصه مهم که الکتروموتور بر آن اساس انتخاب می‌گردد شامل:
- وزنی که بالابر قرار است حمل کند.
- ارتفاعی که قرار است بالابر در آن نصب گردد.
۲- گیربکس: جهت تبدیل دور الکتروموتور به قدرت از گیربکس استفاده می‌کنیم، گیربکس‌ها مبدل و کاهنده میزان دور و بالابرنده میزان نیروی خروجی می‌باشند، در بالابر به دلیل جابه‌جایی بار با وزن زیاد، جنس و کیفیت دنده‌های گیربکس بسیار حائز اهمیت است. گیربکس‌های به کار رفته در بالابرها از نوع حلزونی می‌باشند از آن جهت که هنگام از کار افتادن الکتروموتور یا قطع برق گیربکس قفل گردیده و بار بر نمی‌گردد تا امکان به وجود آمدن حوادث از بین برود.
۳- وینچ (قرقره): جهت هدایت و جمع کردن سیم بکسل و جلوگیری از پیچش و تاب خوردن آن از قرقره (وینچ) استفاده می‌کنند. قرقره‌ها معمولا فولادی بوده و قابلیت پیچیده شدن تا ۴۰ متر سیم بکسل در نوع معمولی آن‌هاوجود دارد همچنین امکان ساخت مدل‌های سفارشی و بزرگتر با قابلیت جمع کردن سیم بکسل در متراژهای بالا نیز میسر است.
۴- سیم بکسل: طنابی ساخته شده از فولاد که از قرار گرفتن هسته‌های مرکزی مختلف از چند کابل که در کنار هم پیچیده شده‌اند به وجود آمده است و در انواع تجهیزات حمل شامل چرثقیل، آسانسور، بالابرهای فروشگاهی، ساختمانی و … به کار می‌رود. در بالابرهای ساختمانی معمولی سیم بکسل استاندارد ۲۰ متر بوده که این مقدار قابل ارتقاء و بیشتر شدن با توجه به نوع وینچ رو دارا می‌باشد.
۵- جعبه بالابر: تمامی‌تجهیزات الکتروموتور، گیربکس، وینچ و سیم بکسل بر روی قسمتی به نام جعبه بالابر سوار شده که قابلیت جا رفتن به صورت ریلی بر روی پایه‌های را دارا می‌باشد.
۶- باکت بالابر: جهت حمل مصالح از قبیل شن، ماسه، گونی‌های سیمان و …. از باکت استفاده می‌گردد. باکت‌ها در ظرفیت‌های مختلف با توجه به نیروی قابل حمل توسط بالابر ساخته می‌شوند.
۷- پایه‌های بالابر: جهت قرار گرفتن بالابر روی زمین از پایه استفاده می‌کنند. پایه‌های بالابر را به طور معمول از لوله‌های گازی یا نبشی می‌سازند و دارای مقاومت زیادی می‌باشند. همچنین برای اطمینان از محکم قرار گرفتن و عدم کله کردن بالابر هنگامی‌قرار گرفتن در زیر بار، باید این پایه‌ها را با وزنه سنگین نمود. هر بالابر از ۲ پایه تشکیل شده است.
جهت نصب جعبه بر روی بالابر از ریل استفاده می‌گردد، ریل بر روی پایه‌ها به وسیله پیچ نصب می‌گردد، به این نکته دقت کنید که انتهای ریل باید بسته باشد تا امکان در آمدن جعبه از داخل ریل از بین برود.
طریقه نصب و راه اندازی بالابر ساختمانی
۱- ابتدا پایه‌ها، ریل و جعبه بالابر متشکل از گیربکس، الکتروموتور، وینچ یا همان قرقره که سیم بکسل بر دور آن پیچیده می‌شود را به محل نصب بر روی پشت بام منتقل نمایید.
۲- جهت نصب در ابتدا پایه‌های بالابر را به صورت برعکس در فاصله‌ی مناسب از هم در کنار یکدیگر قرار دهید.
۳- در مرحله بعدی باید ریل را در داخل پایه‌ها قرار بدهید، نحوه قرار دادن آن به صورتی باید باشد که انتهای سربسته ریل به سمت جلوی پشت بام بوده، حال می‌توانید پیچ‌ها را جاگذاری و سفت نمایید.
۴- پس از بستن ریل به پایه و محکم کردن آن بالابر را با کمک چند نفر از زمین بلند کرده و چرخانده تا به حالت عادی در بیاید.
۵- در این مرحله اقدام به سنگین کردن و گذاشتن وزنه بر روی پایه‌های بالابر کنید تا امکان کله کردن و سقوط بالابر از بین برود. در صورت امکان می‌توانید بالابر را به کف پشت بام جوش داده و سپس روی پایه‌های آن را سنگین کنید تا ضریب اطمینان بالا برود.
۶- جعبه بالابر رو به صورت کشوئی وارد ریل نموده و به درستی داخل ریل جا بزنید.
۷- در مرحله‌ی آخر انتهای ریل را با خاموت یا میلگرد ببندید تا جعبه هیچگاه از داخل ریل در نیاید.
نکات ایمنی در استفاده از بالابر ساختمانی
بالابر ساختمانی یکی از خطرناکترین و حادثه آفرین ترین تجهیزات ساختمانی است، اما با رعایت اصول و نکات ساده ایمنی می‌توان از تمامی‌این حوادث جلوگیری نمود. در اینجا مجموعه ای از نکات ایمنی که حتما در هنگام استفاده باید رعایت شود را شرح می‌دهیم:
- پایه‌ها بالابر را با استفاده از وزنه سنگین نموده تا امکان کنده شدن و سقوط بالابر از بین برود.
- از بالابر ساختمانی فقط و فقط برای حمل کالا استفاده می‌گردد، به هیچ وجه نباید از آن برای حمل افراد استفاده نمود.
- در شرایط بد آب و هوایی و طوفان‌های شدید استفاده از بالابر به دلیل بر هم خوردن تعادل دستگاه و امکان سقوط مجاز نیست.
- جهت حمل و نقل و استفاده از بالابر برای جابجایی مصالح ساختمانی رعایت اصول ایمنی امری حیاتی است، بسیاری از مصالح همچون تیر آن‌ها وزن بالایی داشته و حمل آن‌ها بدون رعایت اصول ایمنی و بسته بندی می‌تواند منجر به حادثه گردد.
- همیشه با توجه به ظرفیت بالابر با آن بار حمل کنید، قرار دادن بارهای بیش از حد همیشه حادثه آفرین خواهد بود.
تعمیر و نگهداری مربوط به بالابرهای ساختمانی
- الکتروموتور دستگاه هر ۶ ماه یکبار توسط یک برقکار سرویس و چک گردد.
- در عملیات تعمیر و نگهداری از قطعات اورجینال و اصل استفاده گردد.
- سیم اتصال دستگاه به برق بازرسی شود تا فاقد هرگونه زدگی و آسیب دیدگی باشد.
- گیربکس دستگاه به صورت دوره ای چک شده و داخل آن واسکازین ریخته شود.
- سیم بکسل دستگاه به صورت دوره ای مورد بازدید قرار گیرد تا فاقد هرگونه زدگی، آسب دیدگی یا پیچ خوردگی باشد.
- در هنگام زیر بار بودن دستگاه می‌توان با توجه به صدای الکتروموتور و نحوه بالا کشیدن بار توسط آن به مشکلات در صورت بروز پی برد.
- به صورت سالانه تمامی‌قسمت‌های دستگاه چک و سرویس گردد.
