از صفر تا صد هرآنچه نیاز است درباره ست کنترل (کلید اتومات دیجیتال) بدانید

ست کنترل پمپ آب خانگی یکی از محصولات بسیار پرفروش است که اکثر ساکنان آپارتمان‌ها و ساختمان‌های چند طبقه از جمله مشتریان ثابت این محصول هستند. ست کنترل یا کلید اتومات دیجتال پمپ آب خانگی چندسالی است که رونق زیادی گرفته است، پیش از این از کلید اتومات مکانیکی و مخزن تحت فشار استفاده می‌شود که با تولید ست کنترل، تقریبا استفاده از مخزن تحت فشار کاهش یافت با این حال مخزن تحت فشار نیز گرچه کمتر استفاده می‌شود اما در برخی ساختمان‌ها استفاده از مخزن بهتر است تا ست کنترل. ما در این مطلب می‌خواهیم نکاتی درباره ست کنترل بیان کنیم، نکاتی کاملا فنی که در جای دیگری پیدا نخواهید کرد. از بحث‌های فنی و تنظیم ست کنترل گرفته تا اسم واقعی و مزایا و معایب این دستگاه، در پایان این مطلب شما از صفر تا صد هرآنچه باید درباره کلید اتومات دیجیتال بدانید را فراخواهید گرفت.

اسم واقعی ست کنترل چیست و در ایران به چه نامی شناخته می‌شود؟

بهتر است ابتدا از نام واقعی این دستگاه صحبت کنیم، اگرچه در ایران این محصول پرفروش با نام «ست کنترل» شناخته می‌شود اما در زبان انگلیسی به آن automatic digital switch یا کلید اتومات دیجیتال پمپ آب گفته می‌شود. پس نام فنی و واقعی ست کنترل، کلید اتومات دیجیتال است، اما از آنجایی که بسیاری از مردم این قطعه الکتریکی را با نام ست کنترل می‌شناسند ما هم از نام ست کنترل و هم از نام کلید اتومات دیجیتال استفاده می‌کنیم بنابراین هرجا این دو اصطلاح را در متن دیدید معنی آن یکی است. پس هیچ تفاوتی بین کلید اتومات دیجیتال پنتاکس یا ست کنترل پنتاکس وجود ندارد و هردوی آن‌ها یک معنی می‌دهند.

از ست کنترل برای کجا می‌توان استفاده کرد؟

این سوال کلید راهگشای شما و پایه ابتدایی برای خرید یا عدم خرید ست کنترل است. از ست کنترل فقط و فقط برای جاهایی می‌توان استفاده کرد که آب ورودی به پمپ آب خانگی فشار داشته باشد. در مثال‌های زیر منظور از فشار داشتن آب را توضیح خواهیم داد.

مثال یک- فرض کنید پمپی برای یک واحد مسکونی در تهران خریداری کرده‌اید، از آنجایی که آب شهری خودش حدود ۱.۵ الی ۲.۵ فشار دارد بنابراین آبی که به پمپ وارد می‌شود دارای فشار است از اینرو برای این پمپ می‌توان از ست کنترل یا کلید اتومات دیجیتال استفاده کرد.

مثال دو- فرض کنید پمپ آبی برای یک قطعه زمین در روستاهای دماوند خریداری کرده‌اید که آب مصرفی آن در داخل یک تانکر یا منبع آب ذخیره شده و هیچگونه لوله‌کشی شهری وجود ندارد. از آنجایی که این آب فاقد فشار است یعنی فشار آن صفر است بنابراین نمی‌توانید از ست کنترل برای آن بهره ببرید.

آب ورودی به پمپ دارای فشار است (مثل آب شهری)	می‌توان از ست کنترل استفاده کرد	+
آب ورودی به پمپ فاقد فشار است (مانند آب داخل استخر)	نمی‌توان از ست کنترل استفاده کرد	–

نکته مهم: برخی به اشتباه فکر می‌کنند اگر منبع آب را بالاتر از پمپ آب خانگی نصب کنند آب ورودی به پمپ دارای فشار خواهد شد و در این صورت می‌توان از ست کنترل استفاده کرد در صورتی که این فکر اشتباهی است که حتی برخی از فروشندگان و نصب‌کنندگان پمپ آب خانگی نیز دچار این اشتباه می‌شوند اما بد نیست بدانید حتی اگر این کار را هم انجام دهید، به معنی دیگر هرقدر هم مخزن یا منبع آب را بالاتر از پمپ نصب کنید در نهایت فشار آب برای مصرف کننده صفر خواهد بود نه حتی نیم بار! منظور از اینکه می‌گوییم فشار آب برای مصرف کننده صفر خواهد بود به این معنی است که با بالاتر نصب کردن مخزن آب نسبت به پمپ، آب ورودی به پمپ دارای فشار خواهد بود اما این فشار برای مصرف کننده معادل رقم صفر است. برای درک بهتر این موضوع به تصویر زیر نگاه کنید.

• بالاتر نصب کردن مخزن آب تفاوتی در فشار آب برای مصرف کننده ایجاد نخواهد کرد.
• متراژ یا ارتفاع نصب نیز هیچ تفاوتی در فشار آب برای مصرف کننده نخواهد داشت، چه یک متر و چه ۱۰۰ متر مخزن را بالاتر از پمپ آب نصب کنید باز هم فشار برای مصرف کننده معادل صفر خواهد بود بنابراین ست کنترل عمل نخواهد کرد.
• حداقل فشار زمانی که شیرآب را باز می‌کنید باید نیم (۰.۵) بار باشد تا ست کنترل عمل کند اما در بهترین حالت این فشار زمانی که مخزن را بالای پشت بام نصب کنید معادل (۰.۳) بار است.
• کم یا زیاد شدن آب داخل مخزن تاثیری در فشار ورودی به پمپ و همچنین فشار آب برای مصرف کننده نخواهد داشت، یعنی اگر مخزن شما ۲۰۰ لیتر باشد یا ۲۰۰۰ لیتر، مخزن پر باشد یا نیمه پر یا خالی، در همه حالت‌ها فشار برای مصرف کننده صفر است و کلید اتومات دیجیتال کار نمی‌کند.

یک تست ساده برای اینکه بدانید می‌توانید از ست کنترل (کلید اتومات دیجیتال) استفاده کنید یا خیر

شیر آب را بدون پمپ باز کنید، اگر از شیر، آب آمد یعنی می‌توانید ست کنترل نصب را کنید اما اگر بدون پمپ هیچ آبی از شیر نیامد یعنی شما نمی‌توانید از کلید اتومات دیجیتال استفاده کنید.

بدون پمپ از شیر، آب می‌آید	می‌توانید ست کنترل نصب کنید	+
بدون پمپ از شیر، آب نمی‌آید	نمی‌توانید ست کنترل نصب کنید	–

یک کلید اتومات دیجیتال پمپ آب خانگی چگونه کار می‌کند؟

همانگونه که در بالا هم توضیح دادیم، ست کنترل زمانی کار می‌کند که حداقل ۰.۵ بار فشار از داخل آن رد شود، داخل ست کنترل قطعه‌ای به نام فلوسوئیچ وجود دارد که وقتی این میزان فشار آب از آن عبور کند، فعال شده و پمپ را روشن می‌کند. حالا در صورتی که فشار آبی که از فلوسوئیچ رد می‌شود زیر ۰.۵ بار (مثلا ۰.۲ بار یا ۰.۳ بار) باشد کلید اتومات دیجیتال عمل نکرده، بنابراین پمپ روشن نخواهد شد. تستی که در بالا ذکر کردیم را انجام دهید تا متوجه شوید می‌توانید از ست کنترل استفاده کنید یا خیر.

ست کنترل تا چه ارتفاعی را ساپورت می‌کند؟

برخی فکر می‌کنند وقتی یک ست کنترل روی پمپ آب نصب کردند دیگر همه چیز تمام است و یک برج ۱۰۰ طبقه‌ای را هم می‌توانند آبرسانی کنند! درصورتی که ست کنترل‌های متداولی که در بازار به فروش می‌رسند نهایتا تا ۳۵ متر ارتفاع را ساپورت می‌کنند. این میزان نیز بستگی به فشار آب در منطقه شما دارد. مثلا اگر فشار آب شهری در منطقه شما ۲.۵ بار باشد، ست کنترل تا ۲۰ متر ارتفاع را ساپورت می‌کند اما اگر فشار ۱.۵ بار شود بیش از ۱۰ متر ارتفاع نباید از ست کنترل انتظار داشته باشید. حالا اگر فشار آب روی ۳.۵ و ۴ بار رفت، می‌توان روی ارقام ۳۰ و ۳۵ متر هم حساب باز کرد.

نکته‌ای که شاید ندانید:

به لحاظ فنی اعداد و ارقامی که برای ست کنترل در مشخصات فنی آن درج می‌شود، اعداد و ارقام آزمایشگاهی است یعنی این میزان در آزمایشگاه با شرایط استاندارد ثبت شده است. یک نکته فنی درباره میزان ارتفاعی که یک ست کنترل می‌تواند ساپورت کند وجود دارد که عبارت است از اینکه معمولا فشار آب سیستم آب شهری بین ۱.۵ تا ۲.۵ بار است و هر یک بار فشار آب معادل ۱۰ متر ارتفاع است. حالا اگر طبقه سوم یک ساختمان را در نظر بگیریم که در ارتفاع ۱۰ متری واقع شده است، باید بدانید از این ۱.۵ بار فشار آب، یک بار از آن برای غلبه بر این ۱۰ متر صرف خواهد شد، ۰.۵ بار دیگر هم فشار پشت شیر آب خواهد شد بنابراین زمانی که شیر آب را باز می‌کنید ۰.۵ بار فشار دارد که همین امر باعث فعال شدن ست کنترل و در نتیجه روشن شدن پمپ آب خانگی خواهد شد. حالا  اگر ارتفاع ۲۰ متری همین ساختمان را در نظر بگیریم، حداقل فشار آب باید ۲.۵ بار باشد که ۲بار آن صرف غلبه بر ۲۰ متر ارتفاع شده و نیم بار آن پشت شیر باشد تا ست کنترل عمل کند. برای اینکه ریسک نکنید همواره بین ۰.۲ تا ۰.۵ بار بیشتر در نظر بگیرید و مطابق جدول زیر عمل کنید.

فشار آب شهری	ارتفاع مناسب
۳ بار	۲۵ متر
۲.۵ بار	۱۵ متر
۲ بار	۱۰ متر
۱.۵ بار	۷ متر

آموزش چگونگی نحوه تنظیم ست کنترل برای بهترین عملکرد

برای تنظیم ست کنترل باید چند کار را انجام دهید که ما به صورت گام به گام این کارها و مراحل را آموزش می‌دهیم.

1. ابتدا یک شیر آب در یکی از واحدهای ساختمان را تا انتها باز کنید (مثلا شیر ظرفشویی)
2. به سراغ محلی که پمپ را نصب کرده‌اید بروید و شیر خروجی آن را کاملا ببندید تا پمپ خاموش شود.
3. وقتی پمپ از کار افتاد، حالا مقدار خیلی کمی همین شیر خروجی پمپ آب را باز کنید (به اندازه یک آب باریکه).
4. اگر پمپ آب خانگی روشن شد پیچ تنظیم ست کنترل را به سمت علامت منفی بچرخانید.
5. دومرتبه همین کار را تکرار کنید تا جایی که دیگر پمپ آب روشن نشود؛ اگر دیگر پمپ روشن نشد یعنی تنظیمات را به خوبی انجام دادید. (علت اینکه پمپ نباید در شرایطی که شیر آب خیلی کم باز است و در مصارف کم نباید کار کند این است که استهلاک پمپ آب بالا می‌رود.)
6. حالا برای مرحله دوم تنظیم، اینبار شیر خروجی پمپ را تا نیمه باز کنید، در این حالت پمپ باید روشن شود که نشاندهنده تنظیم بودن ست کنترل است اما اگر پمپ روشن نشد، درجه تنظیم ست کنترل را کمی به سمت + بچرخانید. دوباره این کار را امتحان کنید تا پمپ روشن شود. در این مرحله کلید اتومات دیجیتال پمپ شما تنظیم شده است.

اگر از پمپ و ست کنترل برای طبقات بالا می‌خواهید استفاده کنید بهتر است درجه ست کنترل را بیشتر به سمت مثبت بچرخانید، در این حالت فشار اگر به ۲ یا بیشتر برسد پمپ روشن می‌شود اما اگر پیچ تنظیم را در حالت منفی (منتهی الیه منفی) قرار دهید پمپ روی ۰.۵ بار استارت می‌خورد.

ست کنترل یا کلید اتومات چه مزایایی دارد؟

با تولید کلید اتومات دیجیتال یا ست کنترل، تقریبا می‌توان گفت استفاده از مخزن انبساط به جز مواردی خاص کنار گذاشته شد، مهم‌ترین مزیت این دستگاه نیز بی‌دردسر بودن آن است. کسانی که از مخزن تحت فشار یا اتومات مکانیکی استفاده کرده‌اند، سختی کار با آن از جمله تنظیم مداوم باد، سوراخ شدن، ترکیدگی و مواردی از این قبیل را درک کرده‌اند و از مصائب و مشکلات آن خبر دارند، این درحالی است که ست کنترل هیچ یک از این معایب را ندارد. در جدول زیر می‌توانید مهم‌ترین مزایای این دستگاه پرفروش و محبوب را مشاهده کنید:

ردیف	مزیت	توضیحات
۱	عمر مفید بالا	برخلاف مخزن تحت فشار که دائما باید باد آنرا تنظیم کنید یا تیوپ آنرا هر یکسال یکبار به علت سوراخ شدن یا ترکیدگی تعویض کنید، ست کنترل را یکبار بخرید و سال‌ها با آن کار کنید. البته به شرطی که ست کنترل با کیفیت بخرید.
۲	بی‌نیاز به شیر بایپس درهنگام قطعی برق	در اتومات مکانیکی وقتی برق قطع می‌شود و پمپ از کار می‎افتد برای اینکه آب به مصرف کننده برسد باید شیر بایپس را باز کرد در حالی که برای ست کنترل در شرایط قطعی برق نیازی به باز کردن شیر بایپس نیست.
۳	فشار ثابت آب	تا زمانی که آب را باز بگذارید فشار آب ثابت خواهد بود و دچار نوسان نخواهد شد درحالی که در مخزن تحت فشار اگر آب دائما باز باشد پمپ خاموش و روشن خواهد شد.
۴	عدم وابستگی به مخزن تحت فشار	ست کنترل بدون مخزن انبساط کار می‌کند در حالی که اتومات مکانیکی بدون این مخزن به هیچ عنوان توان کار کردن ندارد.
۵	سرعت خاموش کردن پمپ در هنگام قطعی آب	خوبی ست کنترل این است که وقتی آب قطع شود حداکثر تا ۱۰ ثانیه بعد از قطعی، پمپ خاموش می‌شود. این کار از سوختن پمپ جلوگیری می‌کند در حالی که در مخزن تحت فشار پمپ آنقدر خشک کار می‌کند که می‌سوزد.
۶	افزایش دبی (آبدهی)	مهم‌ترین علت استفاده از ست کنترل، بهبود وضعیت آبدهی است که در مقایسه با مخزن تحت فشار حدودا ۲۵ درصد راندمان کاری بهتری دارد.
۷	تنظیم آسان	کل فرآیند تنظیم ست کنترل همان چیزی بود که در قسمت قبل توضیح دادیم (حتی برخی مدل‌ها نیاز به همین تنظیم را هم ندارند) در حالی که تنظیم منبع انبساط کار دشواری است مثلا باید باد را دائما تنظیم کنید، لوله‌ها را از آب خالی کنید و …

آیا ست کنترل معایبی هم دارد؟

از قدیم گفته‌اند گل بی‌عیب خداست! هر وسیله‌ای علاوه بر مزیت‌ها، معایبی هم دارد، حتی ممکن است همان مزیت ست کنترل برای یک ساختمان، برای ساختمان دیگر عیب به شمار بیاید، بنابراین مزایا و معایب به نوع کاربری از وسایل نیز ارتباط پیدا می‌کنند. اما معایب این سیستم یعنی سیستم اتومات دیجیتال پمپ آب خانگی در مقایسه با سایر سیستم‌ها از جمله اتومات مکانیکی ناچیز و انگشت شمار است که در جدول زیر می‌توانید آن‌ها را ببینید.

ردیف	مزیت	توضیحات
۱	غیرقابل استفاده برای آب‌های بدون فشار	ست کنترل برای آب تانکرها، چاه، استخر و مواردی از این قبیل که فشار ندارد غیرقابل استفاده است و تنها برای آب‌هایی که حداقل ۰.۵ بار فشار داشته باشد مناسب است مثل آب شهری.
۲	استهلاک بالای بلبرینگ پمپ	تا زمانی که آب باز باشد ست کنترل پمپ را روشن نگه می‌دارد که همین امر باعث داغ شدن نافی و استهلاک بلبرینگ خواهد شد.
۳	غیرفعال شدن در هنگام افت فشار آب	با کاهش فشار آب لوله کشی، ست کنترل دیگر عمل نمی‌کند برای همین مجبور به قطع و وصل کردن برق یا ریست کردن ست کنترل هستید تا پمپ کار کند.

بهترین برندهای ست کنترل کدام است؟

دریای از مدل‌های مختلف ست کنترل وجود دارد که انتخاب کردن در بین آن‌ها می‌تواند کار بسیار دشواری باشد، برای همین مشورت با یک متخصص می‌تواند در این قسمت ما بهترین ست کنترل‌ها یا کلید اتومات دیجیتال را به شما معرفی می‌کنیم اما حتما این توصیه را پذیرا باشید که از خرید اجناس دست دوم، فیک و غیر معتبر خودداری کنید تا هزینه‌ای که صرف تجهیز سیستم تاسیسات خود کردید، به خاطر یک جنس بی‌کیفیت هدر نرود. ما در جدول زیر برخی از بهترین برندها به همراه نکات مثبت آنرا ذکر کردیم که می‌توانید آنرا مشاهده کنید.

ردیف	نام برند	مزیت
۱	ست کنترل پنتاکس pentax	بهترین برند موجود در بازار ایران که قیمت متعادلی هم دارد برند پنتاکس ساخت ایتالیا است، مزیت این دستگاه این است که شما می‌توانید خودتان فشار استارت را تنظیم کنید درحالی که برندهای چینی چنین امکانی ندارند؛ مانومتر این برند نیز بسیار دقیق عمل می‌کند.
۲	ست کنترل Lowara	کیفیت بالایی دارد اما قیمت آن نیز چهار برابر بیشتر از پنتاکس است و خرید آن توصیه نمی‌شود چراکه برای پمپ‌های ۳ اسب مناسب است.
۳	ست کنترل استریم stream	این ست کنترل چینی است و تا ۱۰ بار فشار را ساپورت می‌کند اما کیفیت طراحی و دقت آن مناسب است.
۴	ست کنترل آیمر imer	این ست کنترل برای پمپ‌های ۲ اینچ و ۲ اسب بخار مناسب است.
۵	ست کنترل دلتا Delta	این ست کنترل نیز ساخت کشور چین است و قیمت مقرون به صرفه‌ای دارد اما به دقت ست کنترل‌های قبلی نیست.
۶	ست کنترل وگو Wego	ست کنترل وگو یکی از پروفروش‌های بازار خود است و تا پمپ‌های ۲ اسب بخار را نیز پشتیبانی می‌کند.
۷	ست کنترل ایکار Icar	از جمله دیگر محصولات چینی است که پیچ تنظیم فشار داشته و تا ۱۰ بار فشار نیز توان دارد.
۸	ست کنترل سئوکا Seoca	این برند یک برند ایرانی است که پیچ تنظیم فشار هم ندارد اما از نظر قیمت بسیار مقرون به صرفه است.
۹	ست کنترل فلو Flow	ست کنترل فلو هم یک برند ایرانی است که به لحاظ قیمت مناسب است.