ماله پروانه‌ای (به انگلیسی Power Trowel) که به آن ماله موتوری هم گفته می‌شود یکی از تجهیزات ساخت‌وساز سبک است که توسط پیمانکاران و شرکت‌های ساختمانی برای پرداخت و صاف‌کردن سطح بتن به کار می‌رود. با اجرای ماله پروانه‌ای می‌توانید مرحله‌ی کف‌سازی پروژه‌های بزرگ را در زمانی کوتاه و با هزینه‌ی کم انجام دهید. استفاده از ماله پروانه‌ای کار دشواری نیست ولی برای رسیدن به بهترین نتیجه، فقط تجربه می‌تواند شما را کمک کند. در ادامه می‌خواهیم به نحوه کار با ماله پروانه‌ای، اجرای ماله پروانه‌ای پرداخته و نکاتی را برای استفاده صحیح و مؤثر از ماله پروانه‌ای بیان کنیم.
اجرای ماله پروانه‌ای چگونه است؟
عبارت «اجرای ماله پروانه‌ای» یک عبارت عامیانه است که به درست یا غلط بیان می‌شود، در واقع منظور از اجرای ماله پروانه‌ای، همان نحوه کار با ماله پروانه‌ای است.
در نحوه کار با ماله پروانه‌ای باید بدانید که این دستگاه در دو مرحله اصلی سطح بتن را صاف می‌کند:
- مرحله اول بتن‌ریزی با ماله پروانه‌ای هموارسازی است، باید سینی (یا تیغههای مخصوص هموارسازی) را زیر دستگاه ماله پروانه‌ای نصب‌کرده و چند مرحله سطح را پیمایش کنیم. با این کار پستی و بلندی‌های بتن هموار شده و سطح آماده پرداخت می‌گردد.
- مرحله‌ی دوم بتن‌ریزی ماله پروانه‌ای، پرداخت نهایی است، در این قسمت سینی را از دستگاه ماله پروانه‌ای جدا کرده و تیغه‌ها را روی دستگاه نصب می‌کنیم. این کار موجب یکدست شدن بتن شده و سطحی یکنواخت و متراکم را حاصل می‌کند.
صافکاری بیش از حد با دستگاه ماله پروانه ای یکی از اشتباهاتی است که باید از آن دوری کرد. صیقلی کردن سطح بتن، تمام منافذ آن را می‌بندد و فرایند طبیعی خشک شدن و گرفتن بتن را به تأخیر می‌اندازد. بسته به شرایط پروژه باید تعادلی بین پرداخت سطح بتن و خشک شدن آن برقرار کرد.
انتخاب ماله پروانه‌ای برای کارهای متناسب با پروژه
ماله پروانه‌ای انواع مختلفی دارد و برای انتخاب مدل مناسب، کار سختی را پیش‌رو دارید. ما در مقاله راهنمای انتخاب ماله پروانه‌ای که درباره خرید این دستگاه است سعی کردیم این فرایند را برایتان ساده‌تر کنیم. به طور خلاصه ماله پروانه‌ای سرنشین‌دار یا نفربر فقط برای پروژه‌های بسیار بزرگ و پرهزینه استفاده می‌شود و به همین دلیل در بازار کشورمان شاهد فروش بیشتر ماله پروانه‌ای دستی هستیم؛ چراکه قیمت ماله پروانه‌ای در مدل‌هایی که نام بردیم تقریباً بالا است. این نوع ماله موتوری در سایزهای 60، 90 و 120 تولید می‌شود.
ماله پروانه ای 60 برای فضاهای کوچک استفاده می‌شود که به آن ماله پروانه ای گوشه‌زن هم می‌گویند. ماله پروانه ای 90 سانت، مدل همه‌کاره است و پرفروش‌ترین دستگاه محسوب می‌شود. نهایتاً ماله پروانه ای 120 در پروژه‌های بزرگ با بودجه محدود به کار می‌رود.
زمان استفاده از دستگاه ماله پروانه‌ای چه وقتی است؟
از جمله چیزهایی که اهمیت زیادی در روش استفاده از ماله پروانه‌ای دارد، زمان استفاده از دستگاه ماله پروانه‌ای است. برای بتن‌ریزی و صافکاری، مهم‌ترین موضوع، زمان‌بندی است و اشتباه در این کار می‌تواند با خراب کردن بتن، هزینه اجرای مجدد فرایند را به پروژه تحمیل کند.
ما در طرز کار با ماله پروانه‌ای به مشتریان خود تاکید می‌کنیم که بهتر است بتن‌ریزی در هوای غیر بارانی انجام شود تا بتوانید به‌درستی از ماله پروانه‌ای استفاده کنید. پس از بتن‌ریزی، مراحل گرفتن و سفت‌شدن بتن آغاز می‌شود و باید بر اساس تجربه، زمان مناسب را برای صافکاری تعیین کنید. قبل از شروع کار با دستگاه نیز بهتر است دفترچه راهنمای ماله پروانه‌ای خود را مطالعه کنید.
ساده‌ترین روش برای اطلاع از زمان صافکاری این است که پای خود را روی بتن فشار دهید. اگر جای پای شما نهایتاً چند میلیمتر گود شد و بتن به کف چکمه‌ها نچسبید، می‌توانید صافکاری را شروع کنید. حتی پس از شروع کار با ماله پروانه ای هم اگر احساس کردید بتن تحمل وزن شما و دستگاه را ندارد، می‌توانید عملیات را متوقف نموده و کمی بیشتر صبر کنید.
نحوه صحیح حرکت‌دادن ماله پروانه‌ای
یکی از چیزها در نحوه کار ماله پروانه‌ای، نوع حرکت‌دادن دستگاه است. برای حرکت‌دادن ماله پروانه‌ای، بهتر است در زمان تغییر جهت به سمت چپ دسته‌ی ماشین را کمی به بالا کشیده و برای تغییر جهت به راست هم کمی دسته را به پایین فشار دهید.
با این کار تیغه‌ها روی بتن رد نمی‌اندازند و سطح یکنواخت‌تری خواهید داشت. البته حواستان باشد که در حین چرخش، تعادل دستگاه به هم نخورد.
نکته مهم در کار با ماله پروانه ای؛ هموارسازی قبل از پرداخت
روش کار با ماله پروانه‌ای بسیار ساده است، سطح بتن قبل از پرداخت نهایی باید هموار شود. برای این کار باید ماله پروانه‌ای را به سینی یا تیغه مناسب مجهز کنید.
مراحلی که باید در طرز استفاده از ماله پروانه‌ای انجام دهید به شرح زیر است:
- ساده‌ترین راه برای هموارسازی سطح بتن، استفاده از سینی ماله پروانه‌ای (Float Pan) است. برای استفاده از سینی بتن ماله پروانه‌ای نیازی به جداسازی تیغههای اصلی (Finishing Blades) ندارید؛ کافیست سینی را زیر دستگاه قرار داده و تیغه‌ها را در محل مخصوص محکم کنید. سینی سطح بیشتری را نسبت به تیغه‌ها پوشش می‌دهد و عملیات هموارسازی را سرعت می‌بخشد، اما شاید اپراتور برای کنترل دستگاه کار سخت‌تری را پیش‌رو داشته باشد.
- تیغههای جداشدنی (Clip-on Float Blades) برای هموارسازی گزینه بعدی هستند. برای استفاده از آنها هم نیازی به جداسازی تیغههای اصلی ندارید و فقط باید آنها را روی تیغههای اصلی نصب کنید. پس از پایان هموارسازی، تیغههای ماله موتوری را جدا کرده و مرحله پرداخت نهایی را اجرا نمایید.
- تیغههای ترکیبی (Combination Blades) بهترین گزینه برای هموارسازی و صافکاری نهایی هستند، اما قیمت بالایی دارند. این تیغه‌ها در حالت مسطح نقش سینی را ایفا کرده و در حالت زاویه‌دار شبیه لیسه عمل می‌کنند. در کشور ما معمولاً از سینی برای هموارسازی و از تیغههای پرداخت برای صافکاری نهایی استفاده می‌شود.
در زمان هموارسازی سطح با سینی، سرعت موتور را تا جای ممکن کاهش داده و با حوصله کار کنید. همچنین روی یک نقطه متمرکز نشوید و جهت حرکت دستگاه را ناگهانی تغییر ندهید.
پرداخت نهایی در نحوه کار با ماله پروانه‌ای
پرداخت بتن پس از مرحله هموارسازی انجام می‌شود تا سطحی متراکم، یکنواخت و سخت به وجود آید. برای رسیدن به نتیجه مطلوب احتمالاً به دو یا چند بار پرداخت کل سطح نیاز دارید، ولی بین هر دو مرحله باید کمی به خودتان، دستگاه و بتن استراحت بدهید.
بعضی پیمانکاران از دو دستگاه ماله پروانه‌ای استفاده می‌کنند که یکی از آنها به سینی هموارسازی و دیگری به تیغههای پرداخت مجهز شده است. با این کار می‌توانید دو مرحله را با سرعت بیشتری انجام دهید. دستگاه دوم در شرایط ضروری می‌تواند به‌عنوان یدکی هم استفاده شود.
در هر دو مرحله هموارسازی و پرداخت، زاویه تیغه‌ها اهمیت زیادی دارند. در مرحله اول یعنی هموارسازی باید سینی (یا تیغههای هموارسازی) را کاملاً صاف نگه دارید تا هم کنترل ماله موتوری ساده‌تر شود و هم سطح هموارتری را به دست آورید.
زاویه دار کردن تیغه‌ها یکی از مراحلی است که در روش استفاده از ماله پروانه ای باید نسبت به آن آگاهی داشته باشید. برای پرداخت نهایی باید تیغه‌ها را کمی زاویه‌دار کنید. در هر مرحله کمی زاویه تیغه‌ها را افزایش دهید تا فشار بیشتری به سطح وارد شود و بتن محکم‌تر گردد. دقت کنید که افزایش بیش از حد زاویه (بیشتر از 15 درجه) باعث تراشیده شدن بتن و به هم خوردن تعادل دستگاه می‌شود. مشاهده رد تیغه‌ها به شکل دایره‌ای روی بتن نشان می‌دهد که زاویه تیغه‌ها زیاد است و باید آنها را صاف‌تر کنید.
حرکت صحیح ماله پروانه‌ای روی سطح هم برای رسیدن به نتیجه مطلوب اهمیت دارد. شروع هموارسازی باید عمود بر جهت مرحله قبلی یعنی صافکاری با شمشه ماله انجام شود. در صورت نیاز، مرحله دوم هموارسازی را باید دوباره عمود بر مرحله قبلی تکرار کنیم. در حالت کلی هر مرحله استفاده از ماله موتوری باید عمود بر مرحله قبل انجام شود. همچنین در هر بار عبور، بهتر است نصف سطح قبلی را پوشش دهیم تا الگوی یکنواختی در سطح بتن به دست آید.
الگوی خشک‌شدن بتن را برای عملیات صافکاری با ماله موتوری در نظر بگیرید. در فضای آزاد، بتن زیر آفتاب سریع‌تر از دیگر قسمت‌ها خشک می‌شود و باید زودتر صافکاری شود. در فضای داخلی هم قسمت‌هایی که در معرض جریان هوا قرار دارند (نزدیک در یا ورودی‌ها) زودتر خشک می‌شوند.
]توجه کنید که ماله پروانه ای را بیش از حد روی یک قسمت نگه ندارید و دائماً در حال حرکت باشید. در حین اجرای این کار، اپراتور باید از چکمه‌های لاستیکی استفاده کند تا کمترین ردپای ممکن را از خودش بر جای بگذارد.
اگر پس از مرحله اول یعنی هموارسازی متوجه شدید که هنوز هم پستی و بلندی‌هایی در سطح دیده می‌شود، می‌توانید از تیغههای پرداخت برای حذف آنها استفاده کنید. برای این کار باید به روشی که در شکل زیر نشان‌داده‌شده عمل نمایید. برای پرکردن حفره‌ها کافی است تیغه‌ها از سمت خارج به داخل حفره حرکت نموده و آن را پر کنند. تپه‌ها هم به کمک تیغه‌ها به‌آرامی تراشیده شده و بتن اضافه در اطراف پخش می‌گردد.
نکات تکمیلی در طرز کار با ماله پروانه‌ای
منظور ما از نکات تکمیلی در طرز کار با ماله پروانه‌ای، نکاتی است که حاصل تجربه بوده و شاید جای دیگری پیدا نکنید که در ادامه آنها را بیان می‌کنیم.
اول اینکه پیمانکاران باتجربه مستقیماً پس از بتن‌ریزی به سراغ صافکاری با ماله پروانه‌ای نمی‌روند. ابزارهای مختلفی برای آماده‌سازی بتن قبل از صافکاری وجود دارد که شاید در کشورمان چندان مورداستفاده قرار نگیرند ولی به شما پیشنهاد می‌کنیم اگر می‌خواهید به بهترین نتیجه برسید، حتماً از آنها استفاده کنید. به‌عنوان‌مثال پس از بتن‌ریزی باید از شن‌کش بتن استفاده کرد تا بتن به‌خوبی پخش شده و ناهمواری‌های زیادی نداشته باشد.
در مرحله بعد می‌توان از دستگاه شمشه ماله پروانه‌ای استفاده کرد که بازهم وظیفه هموار کردن بتن را بر عهده دارد و با حذف حباب‌ها، کیفیت بتن را افزایش می‌دهد. شمشه ماله دستی یا موتوری (ویبره) شما را برای آماده‌سازی بتن تازه کمک می‌کنند.
شمشه ماله تلسکوپی هم برای پرداخت نهایی بتن استفاده می‌شود و سطحی صاف و صیقلی را تحویل شما می‌دهد. برای آشنایی با انواع شمشه ماله و کارکرد آنها می‌توانید به مطالب بلاگ سایت ابزارینو مراجعه کنید.
سینی و تیغههای ماله موتوری جزو لوازم مصرفی آنها به شمار می‌روند و ممکن است وسط کار سوراخ شده یا بشکنند. به همین دلیل بهتر است همیشه سینی و تیغه یدک به همراه داشته باشید تا بتوانید به‌سرعت آنها را جایگزین کنید، چون بتن منتظر شما نمی‌ماند و اگر بیش از حد سفت شود، شاید نتوانید به کیفیت موردنظر برسید. پیمانکاران حرفه‌ای از چند دستگاه ماله پروانه‌ای استفاده می‌کنند تا در صورت بروز مشکل برای یکی از آنها، پروژه لنگ نماند. پس نکاتی که در طرز استفاده از ماله پروانه‌ای گفتیم را جدی بگیرید.
ماله پروانه‌ای هم مثل هر دستگاه دیگری به تعمیر و نگهداری نیاز دارد و بسته به کیفیت ساخت و قطعات به‌کاررفته، باید پس از هرچند بار استفاده به آن رسیدگی کرد. شستشو و تمیزکاری تیغه‌ها و سینی در پایان هر روز کاری یکی از ساده‌ترین مواردی است که با رعایت آن، طول عمر دستگاه را افزایش می‌دهید.
البته برای این کار نباید دستگاه را روی زمین بخوابانید چون در این صورت احتمال بیرون ریختن روغن موتور و سوخت (بنزین یا گازوئیل) وجود دارد. همیشه قبل از شروع کار وضعیت تیغه‌ها و سینی را چک کنید تا اگر بیش از حد نازک شده‌اند، آنها را عوض نمایید. وضعیت روغن موتور و روغن گیربکس ماله پروانه ای را چک کرده و در صورت نیاز، آن را تعویض کنید. این‌ها نکاتی است که در دفترچه راهنمای ماله پروانه ای به صورت کامل به آنها اشاره شده است که باید قبل از کار با ماله پروانه ای حتما آن را مطالعه کنید.
به‌خاطر ارتعاشات و ضربات مداوم، ماله پروانه ای بعد از حدود 100 ساعت کارکرد به آچارکشی کامل و اساسی نیاز دارد تا قطعاتش در جای خود محکم شوند. اگر برای مدت طولانی قصد استفاده از ماله پروانه ای را ندارید، بهتر است سوخت موتور را خالی کرده و تیغه‌ها را جدا نمایید، یا حداقل آنها را در حالت مسطح (و نه زاویه‌دار) قرار دهید.
نهایتاً در پروژه‌های ساختمانی، ایمنی حرف اول را می‌زند و ماله پروانه‌ای هم اگرچه خطرناک به نظر نمی‌رسد، اما کار از محکم‌کاری عیب نمی‌کند. حتماً از عینک‌های ایمنی، محافظ گوش، چکمه‌های ایمنی با لایه فولادی و دستکش‌های ضخیم استفاده کنید.
قبل از تمیزکاری یا تعویض تیغه‌ها از خاموش بودن دستگاه اطمینان حاصل کنید. در زمان استفاده، سرعت موتور را هنگام چرخش کاهش دهید تا بتوانید تعادل خودتان و ماله را حفظ کنید. حصارکشی اطراف محدوده صافکاری هم برای ایمنی بیشتر به شما کمک می‌کند.
بسیار عالی، سپاس از شما